ORIGINAL_ARTICLE
تدوین مدل مفهومی خرد براساس منابع اسلامی: تحلیل دادهبنیاد
پژوهش حاضر در پی دستیابی به تدوین مدل مفهومی خرد اسلامی و بررسی میزان روایی آن به سه روش معناشناسی زبانی، روش کیفی دادهبنیاد و روش توصیفی زمینهیابی بود. با تشکیل حوزه معنایی خرد در لغت و روانشناسی، 23 مفهوم اولیه مشیر به خرد در منابع اسلامی شناسایی شد. نتایج حاصل از «بررسی روایی محتوایی» در این مرحله به حذف چهار مفهوم و باقی ماندن نوزده مفهوم دیگر انجامید. در بخش «جمعآوری مستندات»، نتایج حاصل از جستجوی دادههای مرتبط با مفاهیم نوزدهگانه، بالغ بر 2149 داده بود که در دو مرحله ضعف کتاب و عدم ارتباط مفهومی غربال شدند. حاصل غربالگری، حذف 1039 مستند و باقی ماندن 1110 داده اسلامی و درنهایت دوازده مفهوم برای مدلپردازی بود. این مفاهیم شامل عقل، حکمت، تمییز، معرفت، علم، پردازش ذهنی، فهم، بصیرت، فراست، کیاست، فقه، فطانت و ذکاوت بودند که به شیوه نظریه کیفی دادهبنیاد در چهار مرحله کدگذاری تحلیل شدند. با استفاده از نمونهگیری هدفمند، 1276 کد باز اولیه، 344 کد باز متمرکز، 84 کد محوری و 19 مقوله هستهای شناسایی شد. نسبتسنجی میان مقولههای هستهای و عرضه دوباره آنها به مستندات نشان داد، خرد اسلامی از ده مؤلفه مفهومی شامل دانش، تمییز، پردازش ذهنی، مهار، اتقان در عمل، کیاست، فراست، بصیرت، فقاهت و تیزفهمی تشکیل شده است. این مؤلفهها توسط یازده کارشناس ارزیابی و با استفاده از «شاخص روایی محتوایی(CVI)» تحلیل شد. کارشناسان روایی مؤلفهها را نیز مطلوب ارزیابی کردند.
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1889_87129f2a7b69c814a5fbd8771e4d6ed3.pdf
2022-09-23
7
36
10.30471/psy.2021.5963.1814
خرد
حکمت
عقل
مدل مفهومی
روانشناسی اسلامی
نظریه دادهبنیاد
علی
بیات
sadra71190@gmail.com
1
دانشجوی دکتری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
LEAD_AUTHOR
حمید
رفیعی هنر
h.rafiee@isca.ac.ir
2
هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
AUTHOR
محمدرضا
جهانگیر زاده
jahangirzademr@gmail.com
3
هیأت علمی مؤسسه امام خمینی(ره)
AUTHOR
* قرآن کریم.
1
1. ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله (1404 ق)، شرح نهجالبلاغة لابن أبی الحدید، تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
2
2. ابن أبی جمهور، محمد بن زینالدین (1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، تحقیق مجتبی العراقی، قم: دار سید الشهداء للنشر.
3
3. ابنشعبه الحرّانی، حسن بن علی (1404ق)، تحف العقول، تحقیق علیاکبر الغفاری، الطبع الثانی، قم: الجامعه المدرسین.
4
4. ابنفارس، احمد (1404ق)، معجم المقاییس فی اللغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
5
5. ابنمنظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، الطبع الثالث، بیروت: دار صادر.
6
6. ابوطالبی، مهدی (1389)، «جایگاه عقل در فلسفه سیاسی و نقش آن در نظام سیاسی»، معرفت سیاسی، ش4، ص121−140.
7
7. ازدى، عبدالله بن محمد (1387)، کتاب الماء، چ1، تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران−مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل.
8
8. اسعدی، سمانه (1394)، «ویژگیهای افراد خردمند بر پایه نظریههای ضمنی خرد: با نگاهی بر تفاوت گروههای سنی و جنسیتی»، پژوهشنامه روانشناسی مثبت، س 1، ش 1، ص66−51.
9
9. امام جعفر بن محمد الصادقj (1400ق)، مصباح الشریعة، بیروت: اعلمی.
10
10. بداشتی، علیالله (1383)، «انسانشناسی شناخت عقل در پرتو عقل و نقل»، پژوهشهای فلسفی−کلامی، ش1، ص17−42.
11
11. برقی، احمد بن محمد بن خالد (1371ق)، المحاسن، تحقیق جلال الدین محدث، الطبع الثانی، قم: دارالکتب الإسلامیة.
12
12. برنجکار، رضا (1374)، «ماهیت عقل و تعارض عقل و وحی»، نقد و نظر، ش3 و 4، ص184−204.
13
13. پدرامنیا، سوده و زهرا یوسفی (1397)، «رابطه ابعاد خردمندی و راهبردهای مهار فکر مادران با علائم اختلالات رفتاری دختران»، فصلنامه سلامت کودک، دوره 5، ش2، ص131−141.
14
14. پسندیده، عباس (1388)، اخلاقپژوهی حدیثی، تهران: سمت.
15
15. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد (1366)، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، تصحیح مصطفی درایتی، قم: دارالکتاب الاسلامی.
16
16. جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح (1376)، تاج اللغة و صحاح العربیة، 6جلد، بیروت: دار العلم للملایین.
17
17. جهانگیرزاده، محمدرضا (1396)، مؤلفههای خودنظمجویی اسلامی و برنامه زوجدرمانی مبتنی بر خودنظمدهی با رویکرد اسلامی، رساله دکتری رشته روانشناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe، ص326.
18
18. چراغی، فرشته؛ پروین کدیور، علی عسگری و ولیاله فرزاد (1394)، «مفهوم خرد بر پایه دو رویکرد نظری متفاوت: یک همبستگی بنیادی»، فصلنامه تازههای علومشناختی، س 17، ش3، ص47−54.
19
19. حر عاملى، محمد بن حسن (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسة آل البیتb.
20
20. خزاز رازى، على بن محمد (1401ق)، کفایة الأثر فی النصّ على الأئمة الإثنی عشر، تحقیق عبد اللطیف الحسینى الکوهکمرى، قم: بیدار.
21
21. دلفان بیرانوند، آرزو و رسول نوقابی (1394)، «ویژگیهای خردمندان در تفکر دینی در مقایسه با نظریههای روانشناسی خرد: یک مطالعه تطبیقی»، دومین کنفرانس بینالمللی روانشناسی، علوم تربیتی و سبک زندگی، دانشگاه تربت حیدریه، ص1−15.
22
22. دیلمی، حسن بن محمد (1412ق)، إرشاد القلوب إلى الصواب (للدیلمی)، قم: الشریف الرضی.
23
23. ذبیحیحصاری، نرجس؛ محمدرضا چاجی و علیزارع مقدم (1396)، «رابطه خردمندی با بهزیستی روانشناختی و سرزندگی تحصیلی در دانشآموزان»، پژوهشهای تربیتی، ش35، ص21−35.
24
24. راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1374)، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، چ2، تهران: مرتضوی.
25
25. رفیعیهنر، حمید (1397)، «الگوی درمانی خودنظمجویی برای افسردگی براساس منابع اسلامی: تدوین مدل مفهومی و طرحنمای درمان و مطالعه امکانسنجی و نتایج اوّلیه آن»، رساله دکتری رشته روانشناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe، ص334.
26
26. شجاعی، محمدصادق (1388)، درآمدی بر روانشناسی تنظیم رفتار با رویکرد اسلامی، قم: دارالحدیث.
27
27. شجاعی، محمدصادق؛ مسعود جانبزرگی، علی عسگری، سیدمحمد غروی و عباس پسندیده (1393)، «کاربرد نظریه حوزههای معنایی در مطالعات واژگانی ساختار شخصیت بر پایه منابع اسلامی»، مطالعات اسلام و روانشناسی، س8، ش15، ص7−38.
28
28. شریف الرضی، محمد بن حسین (1414)، نهجالبلاغه (للصبحی صالح)، تحقیق و تصحیح فیض الاسلام، قم: هجرت.
29
29. شهید ثانى، زین الدین بن على (1409ق)، منیة المرید، تحقیق رضا مختاری، قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
30
30. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981م)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، چ3، بیروت: دار احیاء التراث.
31
31. صدوق، محمد بن علی ابن بابویه (1362)، الخصال، تحقیق علیاکبر الغفاری، قم: الجامعة المدرسین.
32
32. صدوق، محمد بن علی ابن بابویه (1378ق)، عیون أخبار الرضاj، تحقیق مهدی اللاجوردی، تهران: جهان.
33
33. صدوق، محمد بن على بن بابویه (1403ق)، معانی الأخبار، تحقیق علیاکبر الغفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
34
34. طباطبایی، سیدمحمدکاظم (1390)، منطق فهم حدیث، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
35
35. طباطبایى، سیدمحمدحسین (1417ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، چ5، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
36
36. طبرسى، فضل بن حسن (1414ق−1372ش)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تحقیق محمد جواعد بلاغی، چ3، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
37
37. طوسى، محمد بن الحسن (1414ق)، الأمالی (للطوسی)، قم: دار الثقافة.
38
38. عباسی، مهدی (1397)، «تدوین مدل مفهومی و طرحنمای درمانی لذتبری سعادتنگر براساس منابع اسلامی در نشانگان افسردگی»، پایاننامه دکتری روانشناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
39
39. عسکرى، حسن بن عبدالله (1400ق)، الفروق فى اللغة، بیروت: دار الافاق الجدیدة.
40
40. فتحی آشتیانی، علی؛ بهاره محمدی و مینا فتحی آشتیانی (1395)، آزمونهای روانشناختی، ج2، تهران: بعثت.
41
41. فیومى، احمد بن محمد (1414ق)، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، الطبع الثانی، قم: مؤسسه دارالهجرة.
42
42. قطب الدین الراوندى، سعید بن هبة الله (1409ق)، الخرائج و الجرائح، تحقیق مؤسسة الإمام المهدىf، 3جلد، قم: مؤسسه امام مهدىf.
43
43. قمی، علی بن ابراهیم (1404ق)، تفسیر القمی، تحقیق طیب موسوی جزائری، الطبع الثالث، قم: دارالکتاب.
44
44. کردنوقابی، رسول (1395)، روانشناسی خرد، تهران: ارجمند.
45
45. کردنوقابی، رسول و آرزو دلفان بیرانوند (1395)، «نظریههای ضمنی خرد در ایران: بررسی پدیدار شناسی»، پژوهشنامه روانشناسی اسلامی، س2، ش3، ص78−105.
46
46. کردنوقابی، رسول؛ آرزو دلفان بیرانوند و زینب عربلو (1394)، «دیدگاه سالمندان در مورد خرد و مؤلفههای آن: روانشناسی خرد»، مجله روانشناسی پیری، دوره 1، ش3، ص157−167.
47
47. کشى، محمد بن عمر (1409ق)، رجال الکشی−إختیار معرفة الرجال، تحقیق محمد بن حسن طوسی و حسن مصطفوی، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد.
48
48. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1407)، الکافی، تصحیح علیاکبر الغفاری و محمد الآخوندی، الطبع الرابع، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
49
49. مالکی، فاطمه؛ محمدرضا عابدی و محمدمسعود دیاریان (1395)، «پیشبینی رضایت از زندگی زناشویی بر مبنای خرد و شادکامی در بین زنان شهر اصفهان»، مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، دوره 2، ش1/2، ص47−54.
50
50. مجلسی، محمد بن باقر (1403ق)، بحار الأنوار، الطبع الثانی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
51
51. محمدپور، احمد (1398)، ضد روش: زمینههای فلسفی و رویههای عملی در روششناسی کیفی، چ2، قم: لوگوس.
52
52. مرتضى زبیدى، محمد بن محمد (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، 20جلد، بیروت: دار الفکر.
53
53. مصطفوى، حسن (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، 14جلد، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
54
54. مفید، محمد بن محمد (1413)، الإختصاص، تحقیق علیاکبر الغفاری و محمود المحرمی الزرندی، قم: الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید.
55
55. ملک محمدی، حسین؛ حسن رحمانی شمس، قاسم حشمت و بهروز فرامرزی راد (1396)، «بررسی مفهوم خرد در بزرگسالان با استفاده از صفات شخصیتی»، مجله اصول بهداشت روانی، س19، ش3: ویژه نامه سومین کنفرانس بینالمللی نوآوریهای اخیر در روانشناسی، مشاوره و علوم رفتاری، ص172−178.
56
56. ملکمحمدی، حسین؛ ژانت هاشمی آذر پیلهرود، شهلا پزشک و غلامرضا صرامی (1393)، «ارزیابی کیفی و کمی مفهوم خرد براساس تحلیل عاملی غیر خطی»، فصلنامه افراد استثنایی، س4، ش13، ص82−102.
57
57. موسوی، سیدمیثم (1397). تدوین مدل مفهومی حکمت در منابع اسلامی و مقایسه آن با عقل در روانشناسی، پایاننامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی مثبتگرا، قم: دانشگاه قرآن و حدیث.
58
58. مهدیزاده، حسین (1382)، «درآمدی بر معناشناسی عقل در تعبیر دینی»، معرفت، ش74، ص28−38.
59
59. میردریکوندی، رحیم (1395)، عقل دینی و هوش روانشناختی، چ2، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
60
60. نعمانی، محمد بن ابراهیم (1397ق)، الغیبة، تصحیح علیاکبر غفاری، تهران: نشر صدوق.
61
61. نوری، نجیبالله؛ علی عسگری، رحیم نارویی نصرتی و محمدصادق شجاعی (1395)، «مؤلفههای فرایندی و ساختاری هویت دینی بر پایه منابع اسلامی، مجله اسلام و پژوهشهای روانشناختی، س2، ش4، ص7−26.
62
62. ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسى(1410ق)، مجموعة ورّام، قم: مکتبه فقیه.
63
63. Ardelt, M. (1997), Wisdom and Life Satisfaction in Old Age. The journals of gerontology. Series B, Psychological sciences and social sciences. 52. P15-27.
64
64. Ardelt, M. (2000a), Antecedents and effects of wisdom in old age: A longitudinal perspective on aging well. Research on Aging, 22, 360- 394.
65
65. Ardelt, M. (2000b), Intellectual versus wisdom-related knowledge: The case for a different kind of learning in the later years of life. Educational Gerontology, 26, 771-789.
66
66. Ardelt, M. (2003), Empirical assessment of a three-dimensional wisdom scale. Research on Aging, 25, 275-324.
67
67. Ardelt, M. (2008), Being wise at any age. In S.J. Lopez (Ed.), Positive psychology: Exploring the best in people. Volume 1: Discovering human strengths (pp. 81-108).
68
68. Arlin, P. K. (1990), Wisdom: The art of problem finding. In R. J. Sternberg (Ed.), Wisdom: Its nature, origins, and development (pp. 230–242), New York: Cambridge University Press.
69
69. Baltes P.B. & Smith, J. (1990), Towards a psychology of wisdom and its ontogenesis. In R.J. Sternberg (Ed.), Wisdom – Its nature, origins, and development (pp. 87-120), Cambridge, UK: Cambridge University Press.
70
70. Baltes, P. B., & Smith, J. (2008), The fascination of wisdom: Its nature, ontogeny, and function. Perspectives on Psychological Science, 3(1), 56–64.
71
71. Baltes, P. B., Gluck, J., & Kunzmann, U. (2002), Wisdom: Its structure and function in regulating successful life span development. In C. R. Snyder & S. J. Lopez (Eds.), Handbook of positive psychology (pp. 327–347). Oxford: Oxford University Press.
72
72. Baltes, P.B. & Staudinger, U. (1993), The search for a psychology of wisdom. Current Directions in Psychological Science, 2(3), 75-80.
73
73. Baltes, P.B. & Staudinger, U. M. (2000), Wisdom: a metaheuristic (pragmatic) to orchestrate mind and virtue toward excellence. American Psychological Association; 55(1):122–36.
74
74. Bangen, K.J., Meeks, T.W., & Jeste, D.V. (2013), Defining and assessing wisdom: a review of the literature. The American journal of geriatric psychiatry: official journal of the American Association for Geriatric Psychiatry, 21 (12), p: 1254-1266.
75
75. Birren, J., Svensson, C. (2005). Wisdom in History. In R. Sternberg & J. Jordan (Eds.), A Handbook of Wisdom: Psychological Perspectives (pp. 3-31). Cambridge: Cambridge University Press.
76
76. Blanchard-Fields, F., & Norris, L. (1995), The development of wisdom. In M. A. Kimble, S. H. McFadden, J. W. Ellor & J. J. Seeber (Eds.), Aging, spirituality, and religion. A handbook (pp. 102–18). Minneapolis, MN: Fortress Press.
77
77. Bluck, S., Gluck, J. (2005), From the inside out: people’s implicit theories of wisdom. In A Handbook of Wisdom: Psychological Perspectives, ed. RJ Sternberg, J Jordan, pp. 84–109. New York: Cambridge Univ. Press.
78
78. Brown, S. C. (2002, Summer), A model for wisdom development and its place in career services. Journal of College and Employers, 29-36.
79
79. Brown, S. C., & Greene, J. A. (2006), The wisdom development scale: Translating the conceptual to the concrete. Journal of College Student Development, 47, 1-19.
80
80. Chen, L.-M., Cheng, Y.-Y., Wu, P.-J. & Hsueh, H.-I. (2014), Educator’s implicit perspectives on wisdom: A comparison between interpersonal and intrapersonal perspectives, International Journal of Psychology, 49, 425-433.
81
81. DiGangi J.A, Jason L. A, Mendoza L, Miller SA, Contreras R. (2103), The relationship between wisdom and abstinence behaviors in women in recovery from substance abuse. The American Journal of Drug and Alcohol Abuse. 39(1):33-7.
82
82. Erikson, E. H (1964), Insight and responsibility. Lectures on the ethical implications of psychoanalytic insight. New York, NY: Norton.
83
83. Gilmore, A. (2014), "A Cultural Examination of Hardiness: Associations with Self-Esteem, Wisdom, Hope and Coping Efficacy". University Honors Program Theses.
84
84. Gluck, J., Konig, S., Naschenweng, K., Redzanowski, U., Dorner, L., Strasser, I., et al. (2013), How to measure wisdom: Content, reliability, and validity of five measures. Frontiers in Psychology, 4, 1–12.
85
85. Grossmann, I., Na, J., Varnum, M. E. W., Park, D. C, Kitayama, S., & Nisbett, R. E. (2010), Reasoning about social conflicts improves into old age. PNAS Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 107, 7246–7250.
86
86. Jeste, D.V. & Lee, E.E. (2019), The Emerging Empirical Science of Wisdom: Definition, Measurement, Neurobiology, Longevity, and Interventions, Harvard review of psychiatry, 27(3), p: 127-140.
87
87. Jeste, D.V.; Vahia, I. V. (2008), Comparison of the conceptualization of wisdom in ancient Indian literature with modern views: focus on the Bhagavad Gita. Psychiatry, 71(3), 197–209.
88
88. Jung, C. (1964), Man and his symbols. London: Aldus Books.
89
89. Levenson, M. R., Jennings, P. A., Aldwin, C. M., & Shiraishi, R. W. (2005), Self-transcendence: Conceptualization and measurement. International Journal of Aging and Human Development, 60, 127–43.
90
90. Lieberei, B. & Linden M. (2011), Wisdom psychotherapy. In: M. Linden & A. Maercker (Eds), Embitterment, 209-218.
91
91. Linden, M., Baumann, K., Lieberei, B., Lorenz, C., & Rotter, M. (2011), Treatment of posttraumatic embitterment disorder with cognitive behavior therapy based on wisdom psychology and hedonia strategies. Psychotherapy and Psychosomatics, 80, 199–205.
92
92. Lynch, S., & Kaufman, J. (2019). Creativity, Intelligence, and Wisdom: Could versus Should. In R. Sternberg & J. Gluck (Eds.), The Cambridge Handbook of Wisdom (Cambridge Handbooks in Psychology, pp. 455-464). Cambridge: Cambridge University Press.
93
93. Meacham, J. M. (1990), The loss of wisdom. In R. J. Sternberg (Ed.), Wisdom: Its nature, origins, and development (pp. 181–211), New York: Cambridge University Press.
94
94. Perry, C.L. Komro, K.A. Jones, R.M. Karen, M. Carolyn, L. W. Leonard, J. (2002), The measurement of wisdom and its relationship to adolescent substance use and problem behaviors. Journal of Child & Adolescent Substance Abuse, 12(1), 45-63.
95
95. Peterson, C., & Seligman, M. E. P. (2004), Character strengths and virtues: A handbook and classification. Oxford, England: Oxford University Press
96
96. Rani, G. S. & Banu, N. (2018), Relationship between Life-satisfaction and Wisdom of Retired Professionals. International Journal of Educational Science and Research (IJESR), 8(1), PP.19-24.
97
97. Skerrett, K. (2016), We-ness and the Cultivation of Wisdom in Couple Therapy. Family Process, 55(1): 48-61.
98
98. Staudinger, U. M. (2008), A Psychology of Wisdom: History and Recent Developments, Research in Human Development, 5(2), 107-120.
99
99. Staudinger, U. M., Gluck, J. (2011), Psychological Wisdom Research: Commonalities and Differences in a Growing Field; Annual Review of Psychology; 62: 215-241.
100
100. Sternberg, R. (2001), Why schools should teach for wisdom: the balance theory of wisdom in educational settings. Educational Psychologist, 36 (4), 227-245.
101
101. Sternberg, R. (2019a), Race to Samarra: The Critical Importance of Wisdom in the World Today. In R. Sternberg & J. Gluck (Eds.), The Cambridge Handbook of Wisdom (Cambridge Handbooks in Psychology, pp. 3-9). Cambridge: Cambridge University Press.
102
102. Sternberg, R. (2019b), Why People Often Prefer Wise Guys to Guys Who Are Wise: An Augmented Balance Theory of the Production and Reception of Wisdom. In R. Sternberg & J. Glück (Eds.), The Cambridge Handbook of Wisdom (Cambridge Handbooks in Psychology, pp. 162-181). Cambridge: Cambridge University Press.
103
103. Sternberg, R.J. (1985), Implicit theories of intelligence, creativity, and wisdom. Journal of Personality and Social Psychology, 49(3), 607-627.
104
104. Taylor, M., Bates, G., & Webster, J. D. (2011), Comparing the psychometric properties of two measures of wisdom: Predicting forgiveness and psychological well-being with the Self- Assessed Wisdom Scale (SAWS) and the Three-Dimensional Wisdom Scale (3D-WS). Experimental Aging Research, 37(2), 129–141.
105
105. Thomas, M. L., Bangen, K. J., Palmer, B. W., Sirkin Martin, A., Avanzino, J. A., Depp, C. A., et al. (2017), A new scale for assessing wisdom based on common domains and a neurobiological model: The San Diego Wisdom Scale (SDWISE). Journal of Psychiatric Research.(p.1-23).
106
106. Webster, J. D. (2007), Measuring the character strength of wisdom. International Journal of Aging & Human Development, 65(2), 163–83.
107
107. Yang, S.Y. (2001), Conceptions of Wisdom among Taiwanese Chinese. Journal of Cross-Cultural Psychology, 32(6), p: 662–680.
108
108. Yang, S.Y. (2008), A process view of wisdom. Journal of Adult Development, 15, p: 62–75.
109
109. Yang, S.Y. (2014), Wisdom and learning from important and meaningful life experiences. Journal of Adult Development, 21, p: 129– 146.
110
Zacher, H., & Staudinger, U. M. (2018), Wisdom and well-being. In E. Diener, S. Oishi, & L. Tay (Eds.), Handbook of well-being. Salt Lake City, UT: DEF Publishers.
111
ORIGINAL_ARTICLE
مدل مفهومی اضطراب مرگ براساس متون دینی
این پژوهش با هدف ارائه مدل مفهومی اضطراب مرگ براساس متون دینی و بررسی میزان روایی آن انجام شده است؛ بدینمنظور نخست با دو راهبرد «جستجوی واژگانی» و«متنخوانی باز» و دستیابی به هفده واژه مرتبط، 343 گزاره دینی با استفاده از نمونهگیری هدفمند براساس اصل اشباع در منابع اسلامی جمعآوری شد و با به کارگیری روش تحلیل کیفی محتوای متون دینی (شجاعی، 1399الف) مورد بررسی قرار گرفت. یافتههای حاصل از پژوهش ده نشانه شامل ناراحتی و غم، گریه و فریاد، فرار از مرگ، نفرت از مرگ، بیقراری دائمی، زیاد فکر مرگ بودن، خوابهای آشفته با محتوای مرگ، عدم پذیرش مرگ، احساس شرم، حسرت از دست دادن دنیا را برای اضطراب مرگ نشان داد؛ افزون بر آن، چهارده شرط علّی و پنج پیامد نیز برای آن شناسایی شد. برای حصول اطمینان از مطابقت یافتهها با محتوای متون دینی و همچنین کاربرد آن در حوزه روانشناسی، اعتبار آن براساس نظر متخصصان (دوازده کارشناس) با محاسبه شاخص روایی محتوا (CVI) و نسبت روایی محتوا (CVR) مورد بررسی قرار گرفت و سرانجام مدل مفهومی اضطراب مرگ در قالب یک طرحواره کلی ترسیم شد. یافتههای این پژوهش، بستر مناسبی را برای تدوین پرسشنامه سازه اضطراب مرگ و طراحی مداخله درمانی و بسته آموزشی آن فراهم کرده است.
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_2009_c7db95cc865424c2a224c3dffff51e69.pdf
2022-09-23
37
59
10.30471/psy.2022.8467.1984
اضطراب مرگ
مدل مفهومی
روانشناسی اسلامی
ترس از مرگ
فاطمه
غنوی
f.ghanavi@rihu.ac.ir
1
دانشجوی دکتری پژوهشگاه حوزه ودانشگاه
LEAD_AUTHOR
محمدصادق
شجاعی
s_shojaei@yahoo.com
2
هیات علمی پژوهشگاه بین المللی المصطفی و عضو گروه روان شناسی پژوهشگاه حوزه ودانشگاه
AUTHOR
* قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
1
* نهج البلاغه، مصحح: صبحی صالح، (1414ق).
2
* صحیفه سجادیه، (1376)، چ1، قم: دفتر نشر الهادی.
3
1. ابن شهر آشوب، محمدبن علی (1379)، مناقب آل ابیطالبj، چ1، قم: علامه.
4
2. ابنطاووس، علی بن موسی (1409ق)، اقبال الاعمال، چ2، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
5
3. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، چ3، بیروت: دارالفکر، دار صادر.
6
4. ایمانیفر، حمیدرضا؛ قاسم بستانی، فرح دودمان و روح اله رییسی (1390)، «مواجهه با مرگ از دیدگاه قرآن و روانشناسی»، پژوهشهای میان رشتهای قرآن کریم، س2، ش4، ص65−71.
7
5. تمیمی آمدی، عبدالواحد (1410ق)، غررالحکم و دررالکلم، چ2، قم: دارالکتاب الاسلامی.
8
6. جدی، مهدی (1393)، «ترس از مرگ»، سایت پژوهشگاه باقرالعلوم،(http://pajoohe.ir).
9
7. حسینی، سید کبیر (1399)، «اندوه و ترس از مرگ و علاج آن در پرتو آیات و روایات»، مجله اندیشههای قرآنی، دوره 7، ش13، ص49−66.
10
8. خادم جهرمی، حامده (1398)، «آثار فردی و اجتماعی مرگاندیشی از دیدگاه نهجالبلاغه»، فصلنامه پژوهشنامه نهجالبلاغه، س7، ش25، ص1−21.
11
9. خزعلی، ابوالقاسم (1419ق)، موسوعه الامام الجواد، قم: مؤسسه ولی عصر.
12
10. داورپناه، ابوالفضل(1366)، انوار العرفان فی تفسیر القرآن، چ1، تهران: کتابخانه صدر.
13
11. دشتی، محمد (1376)، نهج الحیاه، چ1، قم: مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین.
14
12. دیلمی، حسن بن محمد (1408ق)، اعلام الدین فی صفات المؤمنین، چ1، قم: آل البیت.
15
13. سلیمی بجستانی، حسین و مهدی وجدانی همت (1394)، «بررسی تطبیقی مفهوم مرگ در روانشناسی وجودی و دیدگاه قرآنی علاّمه طباطبائیe»، پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین)، س6، ش22، ص7−36.
16
14. سیدرضی (1368)، خصائص الائمه، مشهد: آستان قدس رضوی.
17
15. شجاعی، محمدصادق (۱۳۹۹الف)، «روش تحلیل کیفی محتوای متون دینی: مبانی نظری و مراحل اجرا»، مطالعات اسلام و روانشناسی، س14، ش27، ص41−73.
18
16. شجاعی، محمدصادق؛ مسعود جانبزرگی، علی عسگری، سیدمحمد غرویراد و عباس پسندیده (۱۳۹۳)، «کاربرد نظریه حوزههای معنایی در مطالعات واژگانی ساختار شخصیت بر پایه منابع اسلامی»، مطالعات اسلام و روانشناسی، س8، ش15، ص7−38.
19
17. صدوق، محمد بن علی (1385)، علل الشرایع، قم: داوری.
20
18. صدوق، محمدبن علی (1403ق)، معانی الاخبار، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
21
19. صدوق، محمدبن علی (1413ق)، من لایحضره الفقیه، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
22
20. صدوق، محمد بن علی (1376)، الامالی، چ6، تهران: کتابچی.
23
21. طباطبایی، سید محمد کاظم (۱۳۹۸)، منطق فهم حدیث، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
24
22. طبرسی، فضل بن حسن (1370ش/1412ق)، مکارم الاخلاق، چ4، قم: نشر الشریف الرضی.
25
23. طوسی، محمد بن حسن (1407ق)، تهذیب الاحکام، چ4، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
26
24. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه (1412ق)، تفسیر نورالثقلین، قم: الشریف الرضی.
27
25. عظیمیدخت، سیدحسین و فرزانه مهدیه (1391)، «مرگ هراسی»، پژوهشهای فلسفی−کلامی، دوره 13، ش3، ص103−122.
28
26. قاضوی، سیدتقی (1389)، «زمینههای ایجاد اضطراب مرگ و راههای پیشگیری از آن در تعالیم اسلام»، راه تربیت، س5، ش11، ص173−193.
29
27. کلینی، محمدبن یعقوب (۱۳۶۹ش)، اصول کافی، ترجمه سیدجواد مصطفوی، تهران: کتابفروشی علمیه اسلامیه.
30
28. لاریجانی، باقر؛ مینا مبشر، سمانه تیرگر، فرزانه زاهدی، سوده تیرگر و فریده شریعتی (1393)، «جستار در برخی از مؤلفههای مفهومشناسی مرگ در قرآنکریم»، اخلاق و تاریخ پزشکی ایران، س۷، ش۵، ص17−۳۵.
31
29. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (۱۴۰۳ق)، بحارالانوار، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
32
30. محمدی ری شهری، محمد (1393)، منتخب میزان الحکمه، چ14، قم: دارالحدیث.
33
31. مظفری ورسی، محمد حیدر (1392)، مرگاندیشی در آموزههای اسلامی، تهران: مؤسسه انتشارات کتاب نشر.
34
32. مفید، محمدبن محمدبن نعمان (۱۴۱۴ق)، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم: کنگره شیخ مفید.
35
33. ورام بن ابی فراس، مسعود بن عیسی (1410ق)، مجموعه ورام، چ1، قم: مکتبه فقیه.
36
34. یثربی، سید یحیی (1380)، «مرگ و مرگاندیشی»، فصلنامه علمی پژوهشی قبسات، س19، ش6، ص111ـ125.
37
35. یوسفی، حبیب اله و مرضیه عبدالکریمی نطنزی (1399)، «پیامدهای سلامت معنوی قرآنی بر اضطراب مرگ»، فرهنگ و ارتقاء سلامت، ش12، ص281−288.
38
36. Blesky, J. (1999), The Psychology of Aging, Brooks/Cole Publication Company.
39
37. Firestone R, Catlett J. Beyond death anxiety: Achieving life−affirming death awareness. Berlin, Germany: Springer Publishing Company; 2009.
40
38. Florian V., Mikulincer M. (1998), Symbolic immortality and the management of the terror of death: the moderating role of attachment style, J Pers Soc Psychol;74(3):725–34.
41
39. Glaser, Barney, G. & Strauss, Anselm, L. (1967), The discovery of grounded theory: strategies for qualitative theory, New Brunswick: Aldine Transaction.
42
40. Grevenstein, D. & Bluemke, M. (2016), Who’s afraid of death and terrorists? Investigating moderating effects of sense of coherence, mindfulness, neuroticism, and meaning in life on mortality salience, Journal of Articles in Support of the Null Hypothesis, Vol. 13, No. 1.
43
41. Harmon−Jones, E., Simon, L., Greenberg. J., Pyszczynski, T., Solomon, S. & McGregor, H. (1997), Terror management theory and selfesteem: Evidence that increased selfesteem reduced mortality salience effects, J Pers Soc Psychol; 72(1):24−36. doi: 10.1037//0022−3514.72.1.24.
44
42. Henrie‚ J. & Patrick‚ J. H. (2014), The Religiousness, religious doubt, and death anxiety, International, Journal of Aging and Human Development‚ 78(3):203−227. doi: 10.2190/ AG.78.3.a.
45
43. Hoelter, JonW., and Janice A. Hoelter. 1978. The relationship between fear of death and anxiety. The Journal of Psychology: Interdisciplinary and Applied 99: 225−236.
46
44. Langs, Robert (2004), Death anxiety and the emotion−processing mind, Psychoanalytic Psychology, 21: 31–53.
47
45. Lawshe, Charles, H. (1975), A quantitative approach to content validity, Personnel psychology, 28(4), 563–575.
48
46. Mohammadzadeh, Ali & Mahmoud Najafi (2020), The comparison of death anxiety, obsession, and depression between Muslim population with positive and negative religious coping, Journal of Religion and Health 59: 1055–64.
49
47. Pandya, Apurva−kumar, and Tripti Kathuria (2021), Death Anxiety, Religiosity and Culture: Implications for Therapeutic Process and Future Research. Religions 12: 61
50
48. Polit, Denise, F. & Beck, Cheryl Tatano (2006),The content validity index: are you sure you know what’s being reported? Critique and recommendations, Research in nursing & health, 29(5), 489–497.
51
49. Rice, j. The relationship between humor and death anxiety (2009), Department of Psychology, copyright Missouri Western State University.
52
50. The Wiley Handbook of Personal Construct Psychology, (2015), Chiari, Gabriele Kelly, Maturana.. DOI:10.1002/9781118508275.
53
51. uhl, Jacob, Clay Routledge, Jamie Arndt, Constantine Sedikides and Tim Wildschut (2010), Fighting the future with the past: Nostalgia buffers existential threat, Journal of Research in Personality 44: 309–314.
54
52. Willis, Kelcie, D., Tamara Nelson & Oswaldo Moreno (2019), Death Anxiety, Religious Doubt and Depressive Symptoms across Race in Older Adults, International Journal of Environmental Research and Public Health, 16: 3645.
55
53. Wong, Paul T. P. (2008), Meaning management theory and death acceptance. In Death Attitudes: Existential & Spiritual Issues, Edited by A. Tomer, E. Grafton and P. T. P. Wong. Mahwah: Erlbaum.
56
ORIGINAL_ARTICLE
رابطۀ معنای زندگی و تقیّدات مذهبی با نوع و میزان واکنشهای استرس حاد پس از افشای خیانت همسر
< p class="a" dir="RTL">هدف پژوهش بررسی رابطۀ معنای زندگی و تقیّدات مذهبی با نوع و میزان واکنشهای استرس حاد پس از افشای خیانت همسر بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری زوجهای درگیر در خیانت زناشویی بود که در سالهای 1399 و 1400 به دادگاهها و مراکز مشاوره خانواده شهرهای تهران و ساوه مراجعه کرده بودند که از این بین به روش نمونهگیری هدفمند 172 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری دادهها عبارت بودند از پرسشنامه واکنش استرس حاد استنفورد (SASRQ)، پرسشنامه معنا در زندگی (MLQ) و پرسشنامه ابعاد دینداری گلاک و استارک. دادهها با آزمونهای آماری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه تحلیل شد. نتایج نشان داد میزان واکنشهای استرس حاد همسر نسبت به خیانت با معنای زندگی و مؤلفههای آن، یعنی وجود معنا و جستجوی آن و تقیّدات مذهبی و مؤلفههای آن، یعنی تقیّدات اعتقادی، عاطفی، پیامدی و مناسکی رابطۀ منفی معناداری دارند (01/0>p). انواع واکنشهای استرس حاد، یعنی نشانگان تجزیهای، تجربه مجدد، اجتناب، اضطراب و بیشانگیختگی و اختلال در کارکرد نیز با معنای زندگی، تقیّدات مذهبی و مؤلفههای آنها رابطۀ منفی معناداری داشتند (05/0>p). 36٪ از کل واریانس واکنشهای استرس حاد توسط معنای زندگی و تقیّدات مذهبی تبیین شد (01/0>p). برایناساس معنای زندگی و تقیّدات مذهبی زوجین، واکنشهای استرس حاد آنها پس از افشای خیانت همسر را کاهش میدهند.
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_2002_9b33bc3d34363fad342261b77449f23d.pdf
2022-09-23
61
82
10.30471/psy.2022.8782.2021
معنای زندگی
تقیّدات مذهبی
اختلال استرس حاد
خیانت زناشویی
افشای خیانت
خدیجهسادات
باقرزاده
sa_bagherzadeh_69@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری تخصصی رشتة مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
AUTHOR
خدابخش
احمدی
kh_ahmady@yahoo.com
2
استاد مرکز تحقیقات علوم رفتاری، دانشگاه علوم پزشکی بقیهالله (عج)، تهران، ایران.
LEAD_AUTHOR
شکوه
نوابینژاد
navabinejad93@gmail.com
3
استاد گروه مشاوره، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
AUTHOR
* قرآن کریم
1
1. پرزور، پرویز؛ محمد نریمانی، احمد شجاعی و مرتضی ابراهیمی (1394)، «نقش امید (با نگرش به منابع اسلامی)، معنای زندگی و باورهای غیرمنطقی در پیشبینی رغبت به ازدواج دانشجویان»، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، س5، ش3، ص365−384.
2
2. پورقانع، پرند؛ ابراهیم شریفآذر، فاطمه زائرثابت و میترا خورسندی (1389)، «بررسی ارتباط اعتقادات مذهبی و میزان استرس دانشجویان دانشکده پرستاری و مامایی زینبB شرق گیلان در سال 86−87»، دو فصلنامه دانشکدههای پرستاری و مامایی استان گیلان، س20، ش63، 10−15.
3
3. جهانبین، حامد؛ احمد برجعلی و حسین اسکندی (1396)، «اثربخشی درمان روایتی−سازهگرایانه به شیوه بازگشت به آینده بر کاهش نشانههای اختلال فشار روانی حاد ناشی از وقوع تصادف منجر به اغما در همسر»، مطالعات روانشناسی بالینی، س7، ش27، ص117−135.
4
4. رسولی، آراس و زری کهریزی (1400)، «پیشبینی عملکرد خانواده بر اساس رابطه سبکهای دلبستگی، تعهد مذهبی و سازگاری زناشویی دانشجویان متأهل»، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، س8، ش3، ص57−74.
5
5. سراجزاده، سیدحسین (1377)، «نگرشها و رفتارهای دینی نوجوانان تهرانی»، نمایه پژوهش، س2، ش8-7، ص105−120.
6
6. طالبان، محمدرضا (1381)، دینداری و بزهکاری در میان جوانان دانشآموز، تهران: مؤسسه پژوهشی فرهنگ، هنر و ارتباطات.
7
7. قربانی، هاشم (1388)، معنای زندگی از دیدگاه ویکتور فرانکل، مجله تأملات فلسفی، س1، ش3، ص21−29.
8
8. کارگر، مونا؛ سیدعلی کیمیایی و علی مشهدی (1393)، «اثربخشی زوج درمانی گروهی مبتنی بر خود−نظمبخشی، بر آزار عاطفی و آشفتگی زناشویی»، مشاوره و رواندرمانی خانواده، س4، ش2، ص269−297.
9
9. کاظمیانمقدم، کبری؛ مهناز مهرابیزاده هنرمند، علیرضا کیامنش و سیمین حسینیان (1395)، «نقش تمایزیافتگی، معناداری زندگی و بخشودگی در پیشبینی رضایت زناشویی»، روانشناسی خانواده، س3، ش2، ص71−82.
10
10. محمدی، حمید و محمد مزیدی (1393)، نقش دینداری در پیشبینی راهبردهای تنظیمشناختی هیجان دانشجویان، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، س4، ش4، 605−620.
11
11. Aghvami, M., Ghahremani, Z., Afshin Joo, M., Hamzehpoor, M. R. & Torabi Ahmadi, M. (2012), Correlation of religious orientation role in academic achievement in students of nursing; midwifery faculty of Zanjan in 2011. Journal of Medical Education Development, 5(8), 1-10.
12
12. Allendorf, K. & Ghimire, D. J. (2013), Determinants of marital quality in an arranged marriage society. Social science research, 42(1), 59-70.
13
13. Aman, J., Abbas, J., Nurunnabi, M. & Bano, S. (2019), The relationship of religiosity and marital satisfaction: The role of religious commitment and practices on marital satisfaction among Pakistani respondents. Behavioral Sciences, 9(3), 30.
14
14. Asadi, M. (2013), The effect of spiritual care based on «GHALBE SALIM» model on spiritual experiences of patients undergoing coronary artery bypass surgery, Iranian Journal of Cardiovascular Nursing, 2(2), 30-39.
15
15. Bahnaru, A., Runcan, R. & Runcan, P. (2019), Religiosity and marital satisfaction, Social Work Review/Revista de Asistenta Sociala, 3.
16
16. Blow, A. J. & Hartnett, K. (2005), Infidelity in committed relati0nships ii: A substantive review, Journal of marital and family therapy, 31(2), 217-233.
17
17. Butler, M. H., Gardner, B. C. & Bird, M. H. (1998), Not just a time out: Change dynamics of prayer for religious couples in conflict situations, Family Process, 37(4), 451-478.
18
18. Capuzzi, D. & Stauffer, M. (Eds.) (2012), Career counseling: Foundations, perspectives, and applications, Routledge.
19
19. Cardena, E., Classen, C. & Spiegel, D. (1991), Stanford acute stress reaction questionnaire, Palo Alto, CA: Stanford University Medical School.
20
20. Cardeña, E., Koopman, C., Classen, C., Waelde, L. C. & Spiegel, D. (2000), Psychometric properties of the Stanford Acute Stress Reaction Questionnaire (SASRQ): A valid and reliable measure of acute stress, Journal of traumatic stress, 13(4), 719-734.
21
21. Charzyńska, E. (2015), Multidimensional approach toward spiritual coping: Construction and validation of the Spiritual Coping Questionnaire (SCQ), Journal of Religion and Health, 54(5), 1629-1646.
22
22. De Stefano, J. & Oala, M. (2008), Extramarital affairs: Basic considerations and essential tasks in clinical work, The Family Journal, 16(1), 13-19.
23
23. Echeburúa, E. (2010), The challenge of posttraumatic stress disorder prevention: How to survive a disaster?, Terapia psicológica, 28(2), 147-154.
24
24. Feldman, D. B., & Snyder, C. R. (2005). Hope and the meaningful life: Theoretical and empirical associations between goal-directed thinking and life meaning. Journal of social and clinical psychology, 24(3), 401.
25
25. Fahimi Rad, S. Z. & Salehi, G. H. (2018), Effectiveness of strategic training of neuro-linguistic programming on improving the quality of life of veterans'' spouses with injury rate of 25 to 50 percent; A case study of Tehran province, Iranian Journal of War and Public Health, 10(4), 181-186.
26
26. Fatehizade, M., Rahimi, A. & Yousefi, Z. (2016), The Lived Experiences of Iranian Women, Injured from Their Husbands Infidelity, Moderns Applied Science, 10(4), 70-75.
27
27. Foa, E. B., Riggs, D. S., Dancu, C. V. & Rothbaum, B. O. (1993), Reliability and validity of a brief instrument for assessing posttraumatic stress disorder, Journal of traumatic stress, 6(4), 459-473.
28
28. Garcini, L. M., Short, M. & Norwood, W. D. (2013), Affective and motivational predictors of perceived meaning in life among college students, The Journal of Happiness & Well-Being, 1(2), 47-60.
29
29. Glock, C. Y. & Stark, R. (1965), Religion and society in tension. San Francisco: Rand McNally.
30
30. Harmon, D. K. (2005), Black men and marriage: The impact of spirituality, religiosity, and marital commitment on marital satisfaction, The University of Alabama.
31
31. Hertlein, K. M., Wetchler, J. L. & Piercy, F. P. (2005), Infidelity: an overview, Journal of Couple & Relationship Therapy, 4(2-3), 5-16.
32
32. Ho, M. Y., Cheung, F. M. & Cheung, S. F. (2010), The role of meaning in life and optimism in promoting well-being, Personality and individual differences, 48(5), 658-663.
33
33. Jackman, M. (2015). Understanding the cheating heart: What determines infidelity intentions?. Sexuality & Culture, 19(1), 72-84.
34
34. Jeanfreau, M. M. (2009), A qualitative study investigating the decision-making process of women''s participation in marital infidelity, Kansas state university.
35
35. Johnson, S. (2005), Your cheatin''heart: Myths and absurdities about extradyadic relationships, Journal of Couple & Relationship Therapy, 4(2-3), 161-172.
36
36. Kashdan, T. B. & Kane, J. Q. (2011), Post-traumatic distress and the presence of post-traumatic growth and meaning in life: Experiential avoidance as a moderator, Personality and individual differences, 50(1), 84-89.
37
37. Kim, T. H., Lee, S. M., Yu, K., Lee, S., & Puig, A. (2005), Hope and the meaning of life as influences on Korean adolescents’ resilience: Implications for counselors, Asia pacific education review, 6(2), 143-152.
38
38. Längle, S. & Klaassen, D. (2019), Logotherapy and Existential Analysis: Method and Practice, The Wiley World Handbook of Existential Therapy, 341-355.
39
39. Levin, R. J. (2005), Wet and dry sex—the impact of cultural influence in modifying vaginal function, Sexual and Relationship Therapy, 20(4), 465-474.
40
40. Luo, Y., He, X., Wang, S., Li, J. & Zhang, Y. (2021), Media exposure predicts acute stress and probable acute stress disorder during the early COVID-19 outbreak in China. PeerJ, 9, e11407.
41
41. Marsh, R. & Dallos, R. (2001), Roman Catholic couples: Wrath and religion, Family Process, 40(3), 343-360.
42
42. Michael, F. S. (2019), Experiencing Meaning in Life: Optimal Functioning at the Nexus of Well-Being, Psychopathology, and Spirituality, In The Human Quest for Meaning: Theories, Research, and Applications (pp. 211-230), Routledge.
43
43. Mostarac, I. & Brajković, L. (2022), Life After Facing Cancer: Posttraumatic Growth, Meaning in Life and Life Satisfaction, Journal of Clinical Psychology in Medical Settings, 29(1), 92-102.
44
44. Nowicki, G. J., Ślusarska, B., Tucholska, K., Naylor, K., Chrzan-Rodak, A. & Niedorys, B. (2020), The severity of traumatic stress associated with COVID-19 pandemic, perception of support, sense of security, and sense of meaning in life among nurses: Research protocol and preliminary results from Poland, International journal of environmental research and public health, 17(18), 6491.
45
45. Prieto-Ursúa, M. & Jódar, R. (2020), Finding meaning in hell, The role of meaning, religiosity and spirituality in posttraumatic growth during the coronavirus crisis in Spain, Frontiers in psychology, 11, 567836.
46
46. Owens, G. P., Steger, M. F., Whitesell, A. A. & Herrera, C. J. (2009), Posttraumatic stress disorder, guilt, depression, and meaning in life among military veterans, Journal of Traumatic Stress: Official Publication of the International Society for Traumatic Stress Studies, 22(6), 654-657.
47
47. Ramsay, T. & Manderson, L. (2011), Resilience, spirituality and posttraumatic growth: Reshaping the effects of climate change. In Climate change and human well-being (pp. 165-184). Springer, New York, NY.
48
48. Sartipzadeh, A., Golparvar, M., & Aghaei, A. (2020), The Effectiveness of Spiritual-based Existential Therapy and Positive Existential Therapy on Resiliency of Elderly Women, Journal of Health System Research, 2 (16), 93-100.
49
49. Sodani, M., Abbasi, M., Mehr, R. K., & Rajabi, G. R. (2019), An investigation into the effect of cognitive-existential therapy on the rumination of women affected by male infidelity, NeuroQuantology, 5(17), 1.
50
50. Steger, M. F., Frazier, P., Oishi, S. & Kaler, M. (2006), The meaning in life questionnaire: assessing the presence of and search for meaning in life, Journal of counseling psychology, 1(53), 80.
51
51. Tabachnick, B. G., Fidell, L. S. & Ullman, J. B. (2007), Using multivariate statistics (Vol. 5, pp. 481-498), Boston, MA: pearson.
52
52. Tilden, T., Gude, T. & Hoffart, A. (2010), The course of dyadic adjustment and depressive symptoms during and after couples therapy: a prospective follow‐up study of inpatient treatment. Journal of Marital and Family Therapy, 1(36), 43-58.
53
53. Vaillant, G., Templeton, J., Ardelt, M., & Meyer, S. E. (2008). The natural history of male mental health: Health and religious involvement. Social science & medicine, (2)66, 221-231.
54
54. Vossler, A. (2014), Dr Peter Stratton (Professor Emeritus, Leeds University), Dr Naomi Moller (Open University) & The Counselling and Psychotherapy Research Handbook.
55
55. Weber, M. C., Pavlacic, J. M., Gawlik, E. A., Schulenberg, S. E. & Buchanan, E. M. (2020), Modeling resilience, meaning in life, posttraumatic growth, and disaster preparedness with two samples of tornado survivors. Traumatology, (3)26, 266.
56
Wong, P. T. (2020), Existential positive psychology and integrative meaning therapy. International Review of Psychiatry, (7-8)32, 565-578.
57
ORIGINAL_ARTICLE
• طراحی الگوی آسیب شناسی روش تربیتی تحمیل به نفس از منظر آیات و احادیث براساس نظریه داده بنیاد
هدف این پژوهش شناسایی الگوی آسیبشناسی روشتربیتی تحمیل به نفس از منظر آیات و احادیث بود. این تحقیق از نوع پژوهشهای کیفی است که با استفاده از نظریه دادهبنیاد انجام شده است. نمونهگیری به صورت نظری انجام شد. دادهها در طی سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری وکدگذاری انتخابی تحلیل گردید. مواد و محتوای این پژوهش آیات و احادیثی بوده که از حیث سند معتبر است. در این مقاله با مبنا قرار دادن دیدگاه اسلام، الگوی آسیبشناسی روشتربیتی تحمیل به نفس با استفاده از روش دادهبنیاد استخراج شد. یافتههای پژوهش نشان داد که الگوی آسیبشناسی روشتربیتی تحمیل به نفس از دیدگاه اسلام از دو جنبه آسیب زا و مطلوب قابل پیگیری است، که جنبه آسیبزای بر تجری و اقدام تلافی جویانه، یادگیری و همانندسازی، تضعیف عزت نفس، وابستگی، واماندگی، تظاهر به آداب اجتماعی، تنفر و مخالفت، نفاق و دورویی، احساس حقارت و خود کمبینی تأکید دارد و همچنین جنبه مطلوب؛ زدودن صفات ناپسند اخلاقی ،حفظ حیات و امنیت، تربیت طبایع ناسازگار با فطرت، قوام زندگی اجتماعی، فراهم آوردن زمینه مناسب برای تلاش همگانی، ابتلاء و آزمایش، مسؤلیتپذیری، آرامش و خود اتکائی و احترام به انضباط اجتماعی مدنظر قرار گرفته است.
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1997_956b82dd10e6f2a0ccc06f78833dc1f5.pdf
2022-09-23
83
103
10.30471/psy.2022.8433.1978
آسیب شناسی
روش تربیتی
تحمیل به نفس
داده بنیاد
یعقوب
زارع
y.zare@pnu.ac.ir
1
یعقوب زارع عضو هیأت علمی، گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور
LEAD_AUTHOR
زهره
اسمعیلی
esmaeilyir@yahoo.com
2
استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران.
LEAD_AUTHOR
محمد رضا
سرمدی
ms84sarmadi@yahoo.com
3
استاد گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران.
LEAD_AUTHOR
طیبه
صفایی
t_safaee@yahoo.com
4
استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران.
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم.
1
1. اسلامیمهر، یعقوب و همکاران (1399)، «طراحی مدل مفهومی مراحل تربیت مبتنی بر دیدگاه اسلام و دلالتهای تربیتی آن»، فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، دوره جدید، ش 46، ص199−220.
2
2. اسمعیلی زمان آباد، مریم و صدرا علیپور (1397)، «روش تربیتی تلقین به نفس و تأثیر آن روی باطن انسان از دیدگاه آیات قرآن»، فصلنامه قرآن و طب، دوره 3، ش 3، ص156−163.
3
3. ابن ابیالحدید، عبدالحمید (1404 ق)، شرح نهجالبلاغه، تصحیح محمدابوالفضل ابراهیم، قم، آیةالله مرعشی نجفی.
4
4. باقری، خسرو (1382)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، ج1، چ8، تهران: انتشارات مدرسه.
5
5. باقری، خسرو (1386)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، ج2، تهران: انتشارات مدرسه.
6
6. باقری، خسرو (1389)، درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، ج1 و 2، چ2، تهران: انشارات مدرسه.
7
7. تمیمی آمدی، عبدالواحد محمد و سید جلال الدین محدث (1385ش)، شرح غررالحکم و دررالکلم، ترجمه محمد خوانساری، چ 5، تهران؛ انتشارات دانشگاه تهران.
8
8. جعفری، بهزاد (1377)، ترجمه تحف العقول (2 جلدی)، قم: نشر صدوق.
9
9. چشمچراغ، عباس (1386)، «آسیبشناسی تربیت دینی در مدارس»، مجله کتاب نقد، ش 42، ص155−167.
10
10. حسینزاده، علی و هاجر قاسمی گورتی (1394)، «روشهای شناختی آسیبزا در تربیت، با تاکید بر معارف علوی»، مجله سراج منیر، س6، ش 2، ص57−83.
11
11. دانایی فرد؛ حسن و نونا مومنی (1387)، «تئوری رهبری اثربخش از دیدگاه امام علیg استراتژی دادهبنیاد متنی»، فصلنامه انقلاب اسلامی، س4، ش14، ص75−112.
12
12. دانش، اسماعیل (1389)، «روشهای خود تربیتی از دیدگاه اسلام»، فصلنامه راه تربیت، س5، ش 11، ص15−36.
13
13. دلاوریپور، محبوبه و محمد مهدی صفورایی (1391)، «شیوههای تربیت فرزندان»، فصلنامه مطالعات زنان و خانواده، ش 7، ص13−40.
14
14. دهخدا، علی اکبر (1391)، لغتنامه دهخدا (16جلدی)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
15
15. رفیعی، بهروز (1381)، آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، تهران: انتشارات سمت.
16
16. ساجدی، ابوالفضل (1386)، «ابزارها و روشهای آسیبزا در تعلیم و تربیت دینی دانشآموزان»، فصلنامه انتقادی نظری کتاب نقد، ش42، ص3−31.
17
17. ساعی، محمود (1380)، اخلاق و تربیت اسلامی، چ15، تهران: انشارات دانشگاه پیام نور.
18
18. سیوطی، جلال الدین(1424ق)، الدالمنثور فی التفسیر بالماثو، بیروت؛ دارالفکر.
19
19. شریف الرضی، محمدبن حسین (1424)، نهجالبلاغه (محمد دشتی)، چ3، مشهد: نشر آستان قدس رضوی.
20
20. شمخانی، اژدر؛ یاور نورعلیان و مظاهی عاشوری و سعید مالمیر (1393)، «اصول و روشهای تربیتی از دیدگاه امام خمینیe»، فصلنامه بصیرت و تربیت اسلامی، ش29، ص113−136.
21
21. شمشیری، بابک و مرضیه نوذری (1390)، «آسیبهای تربیت دینی کودکان مقطع پیش دبستانی از نظر متخصصان علوم تربیتی، روان شناسی، علوم دینی، ادبیات کودکان و مربیان پیش دبستانی»، مجله تربیت اسلامی، س6، ش 12، ص51−73.
22
22. صبحی، صالح (1414ق)، فهرس الالفاظ الغریبه المشروحه نهجالبلاغه، قم: مؤسسة دار الهجرة.
23
23. طباطبایی، سید محمد حسین (1390)، تفسیرالمیزان، ترجمه سیدمحمد باقر موسوی همدانی، ج1ـ20، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
24
24. طبرسی، حسن بن فضل (1381ش)، مکارم اخلاق، ترجمه ابراهیم میرباقری، تهران: نشرفراهانی.
25
25. عاملی، حر (1367)، وسائل الشیعه (20 جلدی)، چ6، تهران: انتشارات اسلامیه.
26
26. قائمی امیری، علی (1387)، حدود آزادی در تربیت، چ3، تهران: انتشارات انجمن و اولیاء و مربیان.
27
27. قائمی مقدم، محمدرضا (1390)، روشهای آسیبزا در تربیت از منظر تربیت اسلام، چ5، قم: نشر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
28
28. کریمی، عبدالعظیم (1393)، تربیت آسیب زا، تهران: انتشارات انجمن اولیاء و مربیان.
29
29. کلینی، ابیجعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق (1392)، اصول کافی (6 جلدی)، ترجمه آیتالله محمدباقر کمرهای، قم: نشر اسوه.
30
30. گرامی، سید محمد هادی (1391)، «روشهای زمینهسازی تربیتی در سیره معصومینg، فصلنامه بصیرت و تربیت اسلامی، س9، ش23، ص67ـ104.
31
31. مجلسی، محمدباقر (1403)، بحارالانوار، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
32
32. مرادی، مرتضی (1393)، «گذر پارادایمی از پژوهشهای کمی به کیفی در علوم انسانی»، مجله رهیافت، ش 57، ص93−116.
33
33. معین، محمد (1360)، فرهنگ فارسی معین، تهران: انتشارات امیرکبیر.
34
34. مهرابی، امیرحمزه و همکاران (1390)، «معرفی روششناسی نظریه دادهبنیاده برای تحقیقات اسلامی»، مجله مدیریت فرهنگ سازمانی، س5، ش23، ص5−30.
35
ORIGINAL_ARTICLE
تدوین و اعتباریابی بسته آموزشی تابآوری تحصیلی مبتنی بر رویکرد یکپارچه توحیدی برای دانشآموزان دوره متوسطه دوم
هدف پژوهش حاضر تدوین و اعتباریابی بسته آموزشی تابآوری تحصیلی طبق رویکرد یکپارچه توحیدی با استفاده از الگوی آموزشی اوسر و بیرزویل میباشد. پژوهش به لحاظ هدف از نوع کاربردی و به لحاظ روش از نوع کیفی است. برای اعتبارسنجی بسته با استفاده از روش نمونهگیری گلوله برفی از جامعه آماری اساتید دانشگاه، مدرسان مجرب، روانشناسان و مشاوران، پروتکل تدوین شده بههمراه پرسشنامه ارزیابی محتویات بسته برای پنجاه نفر از افراد جامعه ارسال شد و تا مرحله اشباع ادامه یافت که درنهایت 24 نفر به پرسشنامه اعتبارسنجی پاسخ دادند. برای در نظر گرفتن روایی از شاخص نسبت روایی محتوایی یا CVR استفاده شد که میزان به دست آمده 548/0 بود که مبیّن اعتبار مناسب محتویات بسته از دید خبرگان است. برای بررسی اعتبار بسته آموزشی، آزمون تی تکگروهی استفاده شد. نتایج نشان داد همه عناصر تشکیلدهنده بسته آموزشی به صورت معناداری (α≤0.01) از متوسط نظری (M= 2) بالاتر و از نظر پرسششوندگان مورد تأیید است. درنهایت آزمون تی تکگروهی روی جلسات هشتگانه بسته در مؤلفههای مربوط، واضح و ساده بودن محتویات بسته به صورت معناداری از متوسط بالاتر و براساس نظر پرسششوندگان عناصر تشکیلدهنده جلسات دارای معیار ارتباط، وضوح و ساده بودن میباشد.
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1973_2e89820dc31bfe3d00917c3d35e75a8c.pdf
2023-01-31
105
127
10.30471/psy.2022.8358.1957
تابآوری تحصیلی
رویکرد یکپارچه توحیدی
دانشآموزان
بهروز
نظری بوژانی
behrooz.nazari@gmail.com
1
مدیر;گروه پژوهشی آموزش و توسعه، پژوهشکده مطالعات توسعه جهاد دانشگاه تهران Acecr.ac.ir
LEAD_AUTHOR
حسن
اسدزاده
asadzadeh@atu.ac.ir
2
گروه آموزشی روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی
AUTHOR
صغری
ابراهیمی قوام
qavam.s2015@gmail.com
3
گروه آموزشی روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی
AUTHOR
محمدحسین
شریفینیا
sharifinia1@gmail.com
4
عضو گروه روان شناسی حوزه و دانشگاه
AUTHOR
اسماعیل
سعدی پور
ebiabangard@yahoo.com
5
هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی
AUTHOR
1. جلالی تهرانی، محمدمحسن (1383)، «توحیددرمانی»، مجله نقد و نظر، س9، ش4، ص18−46.
1
2. چینیفروشان، مسعود؛ حمیدطاهر نشاطدوست و محمدرضا عابدی (1395)، «اثربخشی مداخله گروهی مدیریت استرس به شیوه شناختی رفتاری بر اضطراب امتحان دانشآموزان پسر داوطلب کنکور سراسری»، فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، س6، ش23، تابستان، ص133−148.
2
3. حبیبی، آرش (1397)، «آموزش کاربردی نرم افزار SPSS. کتاب الکترونیک کاربردی»، سایت پارس مدیر.
3
4. حجفروش[بهروز1] ، احمدو عبدالمجید اورنگی (1383)، «بررسی نتایج کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در دبیرستانهای شهر تهران»، فصلنامه نوآوریهای آموزشی، پاییز 1383، دوره 3، شماره 9، ص11−31.
4
5. حسینزاده، علی (1395)، «رابطه سبک زندگی اسلامی با سلامت روان و میزان تابآوری دانشجویان دانشگاه کاشان»، نشریه روانشناسی و دین، ش33، بهار، ص85−106.
5
6. حقشناس، حسین؛ محمدجعفر بهرهبردار و زهرا رحمنستایش (1388)، «کارآزمایی کاهش اضطراب در گروهی از جوانان پیش دانشگاهی»، مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، س15، ش1، ص63−69.
6
7. خاری، سعیده (1393)، «مقایسه سرسختی روانشناختی، ذهن آگاهی و استقامت ذهنی در پذیرفتهشدگان برتر متوسط و ضعیف کنکور در دانشجویان سال اول کارشناسی شهر تهران»، پایاننامه ارشد، دانشگاه الزهرا.
7
8. رجبی، حمیدرضا (1393)، «پیشبینی آسیبپذیری دانشآموزان پسر کنکوری (سال چهارم) شهرستان اسدآباد در برابر استرس براساس میزان تابآوری و منبع کنترل»، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
8
9. رمضانپور، علیرضا؛مریم کورشنیا؛ مهریار امیرهوشنگ و حجتاله جاویدی (1398)، «رابطه بین ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده و احساس تعلق به مدرسه با تابآوری تحصیلی به واسطه خودتنظیمی تحصیلی»، فصلنامه علمی−پژوهشی روشها و مدلهای روانشناختی، س10، ش37، ص225−246.
9
10. سبحانی، عبدالرضا و مهرداد شهیدی (1386)، «آسیبشناسی کنکور و بررسی امکان حذف آن در نظام پذیرش دانشجو»، دانش و پژوهش در علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان (اصفهان)، ش13، بهار، ص161−181.
10
11. شریفینیا، محمدحسین (1387)، «بررسی اثربخشی درمان یکپارچه توحیدی در کاهش بزهکاری زندانیان»، دوفصلنامه مطالعات اسلام و روانشناسی، ش2، ص7−30.
11
12. شریفینیا، محمدحسین (1392)، «الگوهای رواندرمانی یکپارچه با تأکید بر درمان یکپارچه توحیدی»، چ2، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
12
13. صابراشکذری، فاطمه (1397)، معرفی کتاب اثربخشی درمان یکپارچه توحیدی MTT بر سرزندگی تحصیلی و اضطراب دانشآموزان، تهران: ویهان.
13
14. فاضل، زهراسادات و فریبا یزدخواستی (1395)، «تدوین الگوی معادلۀ ساختاری نقش فشارآورهای تحصیلی بر تابآوری، انگیزش و فرسودگی تحصیلی دانشآموزان پیشدانشگاهی دختر شهر اصفهان»، رویکردهای نوین آموزشی، س11، ش2، ص107−126.
14
15. علیزاده، حمید؛ منیژه کاوه قهفرخی؛ مجید یوسفی لویه و علیرضا روحی (1391)، «تدوین برنامه پرورش تابآوری و بررسی تأثیر آن بر بهزیستی روانی نوجوانان با اختلالهای رفتاری برون نمود و دروننمود»، فصلنامه ایرانی کودکان استثنایی، س12، ش3، ص43ـ60.
15
16. علیــزاده، حمیــد (1392)، تابآوری شناختی (بهزیســتی روانی و اختلالات رفتاری)، تهران: نشــر ارسباران.
16
17. عیسیمراد، ابوالقاسم (1394)، رواندرمانی جامع دینی، تهران: مؤسسه فرهنگی منادی تربیت.
17
18. مرادی، مسعود؛ هاشم فردانش؛ محمود مهرمحمدی و نعمت الله موسیپور (1390)، «مبانی و ویژگیهای یک الگوی تدریس برای انواع دانش روش کاری»، فصلنامه روانشناسی تربیتی، س20، ش7، ص95−129.
18
19. معتمدی، عبدالله (1385[بهروز2] )، «تأثیر کنکور بر سلامت عمومی، عزت نفس و نشانههای اختلالات روانی راه نیافتگان به دانشگاه»، مؤسسه پژوهش و برنامهریزی در آموزش عالی، تابستان، شماره 40، ص55 تا 72.
19
20. Ahghar, G. (2008), Investigation into the Effect of Consulting Group with a Cognitive and Behavioural Approach on the Reduction of Test Anxiety of Female Students in Secondary School in Tehran City. New Educational Review, 16 (3-4), 77−87.
20
21. Carlton, B. S., Goebert, D. A., Miyamoto, R. H., Andrade, N. N., Hishinuma, E. S., Makini Jr, G. K., ... & Nishimura, S. T. (2006), Resilience, family adversity and well-being among Hawaiian and non-Hawaiian adolescents. International Journal of Social Psychiatry, 52 (4), 291−308.
21
22. De Beer, A. (2006), The effects of resilience training as a component of strengths-focussed training on team performance: a case study in the food and beverages manufacturing industry (Doctoral dissertation).
22
23. Finn, J. D., & Rock, D. A. (1997), Academic success among students at risk for school failure. Journal of applied psychology, 82 (2), 221.
23
24. Friborg, O., Barlaug, D., Martinussen, M., Rosenvinge, J. H., & Hjemdal, O. (2005), Resilience in relation to personality and intelligence, International journal of methods in psychiatric research, 14 (1), 29−42.
24
25. Garmezy, N. & Masten, A. (1991), The protective role of competence indicators in children at risk. In E. M. Cummings, A. L. Green, & K. H. Karraki (Eds.), Life span developmental psychology: Perspectives on stress and coping (pp:151−174), New Jersey: Lawrence Erlbaum Publishers.
25
26. Jalali-Tehrani[بهروز3] , S. M. M. (2001). Integration therapy. Handbook of innovative therapy.(1th ed). John Wiley and Sons Inc, 321-31
26
27. Kaplan, H. B. (1999), Toward an understanding of resilience: A critical review of definitions and models. In: M. D. Glantz and J. L. Johnson (Eds.), Resilience and development: Positive life adaptations (pp. 17−83), Nework:Kluwer/ Plenum.
27
28. Koeing, H. G. (2009), Research or religion, culture and mental health, Royal Holloway university of London, Cambridge University Press.
28
29. Martin, A. J. (2001), The Student Motivation Scale: A tool for measuring and enhancing motivation, Journal of Psychologists and Counsellors in Schools, 11, 1−20.
29
30. Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2008), Academic buoyancy: Towards an understanding of students' everyday academic resilience, Journal of school psychology, 46 (1), 53−83.
30
31. Pekrun, R., Goetz, T., Frenzel, A. C., Barchfeld, P., & Perry, R. P. (2011), Measuring emotions in students’ learning and performance: The Achievement Emotions Questionnaire (AEQ), Contemporary educational psychology, 36 (1), 36−48.
31
32. Pintrich, P. R., & De Groot, E. V. (1990), Motivational and self-regulated learning components of classroom academic performance, Journal of educational psychology, 82 (1), 33.
32
33. Reivich, K., & Shatté, A. (2002), The resilience factor, New York: Broadway Books.
33
34. Romano, L., Consiglio, P., Angelini, G., & Fiorilli, C. (2021), Between academic resilience and burnout: the moderating role of satisfaction on school context relationships. European Journal of Investigation in Health, Psychology and Education, 11 (3), 770−780.
34
35. Rudd, G., Meissel, K., & Meyer, F. (2021), Measuring academic resilience in quantitative research: A systematic review of the literature. Educational Research Review, 34, 100402.
35
36. Seligman, M. E. P. (2002). Authentic happiness: Using the new positive psychology to realize your potential for lasting fulfillment[بهروز4] . New York: Free Press.
36
37. Spear, L. P. (2000), The adolescent brain and age related behavioral manifestations, Neuroscience and Behavioral Reviews, 24, 417−463.
37
38. Werner, E. E. (2005), Resilience research, In Resilience in children, families, and communities (pp. 3−11), Springer, Boston, MA.
38
39. W. Allport, G. (1964). 1. PREJUDICE: IS IT SOCIETAL OR PERSONAL?. Religious Education, 59([بهروز5] 1), 20-29.
39
[بهروز1]اصلاح شد
40
[بهروز2]اصلاح شد
41
[بهروز3]اصلاح شد
42
[بهروز4]اضافه شد
43
[بهروز5] [بهروز5]اضافه شد
44
ORIGINAL_ARTICLE
تأثیر متغیرهای الگوی چند بعدی معنوی با میانجیگری باورهای ناکارآمد بر اختلال وسواس
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر متغیرهای درمان چندبعدی معنوی بر شدت وسواس و علائم اختلال وسواس−بیاختیاری با میانجیگری باورهای ناکارآمد شناختی با استفاده از تحلیل مسیر انجام شده است. طرح پژوهش حاضر، توصیفی از نوع مدلیابی معادلات ساختاری است. جامعه آماری در این پژوهش کلیه بیماران وسواس−بیاختیاری مراجعهکننده به مراکز مشاوره شهر قم در سال 1400 با شکایت اصلی اختلال وسواس−بیاختیاری بودند. تعداد 240 نفر با استفاده از روش نمونهگیری هدفمند بهعنوان اعضای نمونه انتخاب شدند. اعضای نمونه با پاسخدادن به پرسشنامه وسواس «ییل−براون» و نمره شدت وسواس بالاتر از 9 براساس خط برش هنجارشده انتخاب شدند و به پرسشنامه تحول روانی−معنوی، پرسشنامه پایبندی مذهبی و پرسشنامه خودپنداره−خداپنداره جانبزرگی و پرسشنامه احساس گناه گوگلر وجونز و پرسشنامه باورهای ناکارآمد شناختی پاسخ دادند. دادههای بهدستآمده با استفاده از روش تحلیل مسیر و با نرمافزار لیزرل و spss تحلیل شدند. نتایج نشان داد که سطح تحول روانی−معنوی، پایبندی مذهبی و خداپنداشت رابطه منفی و معنادار و متغیرخداپنداره رابطه مثبت و معنادار با علائم وسواس فکری و عملی دارند. پایبندی مذهبی به صورت منفی و معنادار و احساس گناه به صورت مثبت و معنادار با میانجیگری باورهای ناکارآمد شناختی با علائم وسواس فکری رابطه دارند؛ همچنین مدل ارائهشده از برازش مطلوبی برخوردار است. درنتیجه با افزایش سطح تحول روانی−معنوی، پایبندی مذهبی و نمره خداپنداشت و نیز کاهش نمره خداپنداره، احساس گناه و باورهای ناکارآمد شناختی، علائم وسواس فکری و عملی کاهش مییابد.
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_2021_982518c6f4965d17f36899c78ff9f168.pdf
2022-09-23
129
153
10.30471/psy.2022.8982.2059
احساس گناه مرضی
علائم اختلال وسواس−بیاختیاری
باورهای ناکارآمد شناختی
پایبندی مذهبی
خداپنداره
خداپنداشت
سطح تحول روانی−معنوی
شدت وسواس
مریم
احمدی
amz.ahmadi2019@gmail.com
1
دانشجوی دکتری تخصصی، گروه روانشناسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
AUTHOR
جواد
خلعتبری
javadkhalatbaripsy2@gmail.com
2
دانشیار روانشناسی، گروه روانشناسی، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران
LEAD_AUTHOR
علیرضا
آقایوسقی
arayeh11@gmail.com
3
دانشیار روانشناسی، گروه روانشناسی و علوم تربیتی، واحد قم، دانشگاه پیام نور، قم، ایران
AUTHOR
مسعود
جانبزرگی
psychjan@gmail.com
4
استاد روانشناسی بالینی، گروه روانشناسی، واحد قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران
AUTHOR
1. آردن جان، دال کورسو دانیل (۲۰۰۹)، کتاب کار برای درمان: اختلال وسواس−بیاختیاری، ترجمه مسعود جانبزرگی و مژگان آگاه هریس (۱۳۹۴)، تهران: انتشارات ارجمند.
1
2. انجمن روانپزشکی آمریکا (۱۳۹۴)، راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی، ترجمه فرزین رضاعی، علی فخرایی، آتوسا فرمند، علی نیلوفری، ژانت هاشمیآذر و فرهاد شاملو، تهران: انتشارات ارجمند.
2
3. انصاری، حسن و مسعود جانبزرگی (۱۳۹۵)، «بررسی ارتباط خودپنداره با خداپنداره در درمان مذهبی/ معنوی اختلالات روانی»، مجله مطالعات اسلام و روانشناسی، س10، ش19، ص115−130.
3
4. انصاری، حسن؛ مسعود جان بزرگی؛ صدیقه حسینی سمنانی؛ سید محمد غروی؛ سید کاظم رسولزاده طباطبایی (1397)، «طراحی روش درمان شناختی−رفتاری با رویکرد اسلامی بر مبتلایان به اختلال وسواس−بیاختیاری»، فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، 9 (34)، ص167−196.
4
5. برزگر بفروئی، مرتضی؛ مسعود جانبزرگی و نیوشا بهشته (1391)، «نقش پایبندی مذهبی و جنسیت در اضطراب امتحان»، دوفصلنامه علمی پژوهشی مطالعات اسلام و روانشناسی، س6، ش10، ص43−61.
5
6. توپچی، یاور (1400)، «بررسی مؤلفههای معنوی در افراد مبتلا به اضطراب در مقایسه با افراد غیرمبتلا به اضطراب و تبیین مفهومی آن بر اساس منابع اسلامی»، رساله علمی سطح سه، حوزه علمیه قم.
6
7. توکلی، سامان و حبیب الله قاسمزاده (1385)، «نظریهها و درمانهای شناختی−رفتاری وسواس»، مجله تازههای علومشناختی، س8، ش1، ص54−76.
7
8. جانبزرگی، مسعود (1398)، درمان چندبعدی معنوی، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
8
9. جانبزرگی، مسعود و آسا سرآبادانی تفرشی (1398)، «اعتبار و روایی و ساختار عاملی پرسشنامه خودپنداره−خداپنداره برای مداخلههای معنوی»، فصلنامه علمی پژوهشی روانسنجی، س9، ش33، ص45−62.
9
10. جانبزرگی، مسعود و سیدمحمد غرویراد (۱۳۹۵)، اصول روان درمانگری و مشاوره با رویکرد اسلامی، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
10
11. جانبزرگی، مسعود؛ حسین فاکر و امین جانبزرگی (1390)، «ارزیابی تحول روانی−معنوی در درمانگری مراجعان مذهبی»، فصلنامه علمی−پژوهشی مطالعات اسلام و روانشناسی، س5، ش8، ص49−70.
11
12. جانبزرگی، مسعود و سپیده راجزی اصفهانی (۱۳۹۰)، «گروه درمانی چندبعدی اختلال وسواسی اجباری»، مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، س17، ش4، ص۲۹۶−۲۸۹.
12
13. حدادی کوهسار، علىاکبر و باقر غباریبناب (۱۳۹۱)، «رابطه تصور فرد از خدا با رفتارهای وسواسی در دانشجویان»، مجله علوم رفتاری، س6، ش۱، ص۱1−۱6.
13
14. دادفر، مریم؛ جعفر بوالهری، سیدکاظم ملکوتی و علیاکبر بیانزاده (۱۳۸۰)، «شیوع علائم وسواس−اجباری»، اندیشه و رفتار، ش1 و ۲، ص27−36.
14
15. دانش، عصمت و زهرا مهدوی (2017)، «مقایسه خودپنداره افراد وسواسی و افراد سالم و پیشبینی بیماری وسواس براساس خودپنداره بیماران»، کنفرانس بینالمللی دانشگاه شیراز.
15
16. دلجو، زهرا؛ مسعود جانبزرگی، سعیده بزازیان و الهام موسوی (1392)، «رابطه سطح تحول روانی معنوی و احساس تنهایی با اضطراب وجودی در دانشجویان»، دوفصلنامه علمی پژوهشی مطالعات اسلام و روانشناسی، س7، ش13، ص5−24.
16
17. راجزی اصفهانی، سپیده؛ یاسمن متقیپور، کامبیز کامکاری، علیرضا ظهیرالدین و مسعود جانبزرگی (1390)، «پایایی و روایی نسخه فارسی مقیاس وسواسی−اجباری بیل−براون»، مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، س17، ش۴، ص297−303.
17
18. رمضانیفرائی، عباس و محبوبه دادفر (۱۳۸۴)، «معرفی یک مداخله شناختی−رفتاری دینی در درمان اختلال وسواس و نقد و نظر»، ش37 و 38، ص338−348.
18
19. سرآبادانی تفرشی، لیلا و مسعود جانبزرگی (1397)، «رابطه خداپنداره و تحول روانی معنوی با افسردگی، اضطراب و استرس در دانشجویان»، پژوهشنامه روانشناسی مثبت، س4، ش3، ص45−57.
19
20. شمس، گیتی و مجید صادقی (1385)، «تازههای حوزه شناخت در اختلال وسواس فکری−عملی»، مجله تازههای علومشناختی ایران، س8، ش4، ص71−85.
20
21. شهامت دهسرخ، فاطمه (1396)، «باورهای ناکارآمد شناختی و نقص بازداری شناختی در مبتلایان وسواس فکری و عملی»، فصلنامه روانشناسی شناختی دانشگاه خوارزمی، س5، ش2، ص11−20.
21
22. غباریبناب، باقر و علیاکبر حدادی کوهسار (۱۳۸۸)، «رابطه اضطراب و افسردگی با تصویر ذهنی از خدا در دانشجویان»، مجله علوم روانشناختی، س8، ش31، ص297−314.
22
23. فتی، لادن (۱۳۷۶)، «کاربرد شناخت−رفتار درمانی در درمان بیماران مبتلا به وسواس فکری عملی مقاوم به درمان (گزارش موردی)»، مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، س۳، ش۱ و ۲، ص52−60.
23
24. نظیری، قاسم؛ محبوبه دادفر و عیسی کریمی کیسمی (۱۳۸۴)، «نقش پایبندیهای مذهبی، باورهای ناکارآمد مذهبی، احساس گناه و باورهای ناکارآمد شناختی در شدت علایم وسواسی−اجباری»، مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، ش۳، ص۲۸3−۲۸9.
24
25. ویل، دیوید و راب ویلسون (۲۰۰۵)، وسواس و درمان آن، ترجمه سیاوش جمالفر (۱۳۸۵)، ج۱، تهران: نشر ارسباران.
25
26. هایمن، بروس م. و چری پدریک (۲۰۰۸)، رهایی از وسواس، ترجمه حبیب الله قاسم زاده (۱۳۹۲)، ج اول، تهران: انتشارات ارجمند.
26
27. Abramowitz, Jonathan, S. & Jacoby, Ryan, J. (2014), Scrupulosity: A cognitive − behavioral analysis and implications for treatment, Journal of Obsessive − Compulsive and Related Disorders 3,140 – 149.
27
28. Abramowitz, Jonathan, S. & Jacoby, Ryan, J. (2014), Obsessive − Compulsive Disorder in the DSM – 5, Clin Psychol Sci Prac 21:221 – 235.
28
29. American Psychiatric Association (2013), Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM – 5, 5th ed.
29
30. Buchholz, J. L., Abramowitz, j. s., Riemann, B. C., Lillian, R., Blakey, S. M., Leonard, R. C. & Thompson, K. A. (2019), Scrupulosity, Religious Affiliation and symptom Presentation in obsessive compulsive Disorder, Journal of Behavioural and cognitive Psychotherapy, 47: 478 − 498.
30
31. Comer, Ronald, J. (2015), Abnormal Psychology, Worth Publishers.
31
32. D’ Olimpio Francesca, D. Cosentino Teresa, Basile, B. Tenore, K. Gragnani & A. Mancini F. (2013), Obsessive − Compulsive disorder and Propensity to Guilt Feelings and to Disgust, Clinical Neuropsychiatry, 10, 3, Suppl. 1, 20 − 29.
32
33. Inozu, M., Kahya, Y. & Yorulmaz, O. (2018), Neuroticism and Religiosity: the Role of obsessive Beliefs, Thought−control Strategies and Guilt in Scrupulosity and obsessive−compulsive symptom Among Muslim Undergradua tes, Journal of Relig Health.
33
34. Grant, Jon, E. (2014), Obsessive − Compulsive Disorder. The new england journal of medicine, 646 − 653.
34
35. Kaviani Sara, Ebrahimi Ghavam Soghra & Skandari Hossein (2015), The Relationship between Scrupulosity, Obsessive − Compulsive Disorer and Its Related Cognitive Styles, Clinical Psychology, 3 (1): 47 − 60.
35
36. Koenig Harold G, (2009), Research on Religion, Spirituality, and Mental Health: A Review, The Canadian Journal of Psychiatry, Vol 54, 291 – 283.
36
37. Olatunji, B. O., Abramowitz, j. S., Williams, N. L., Connolly, K. M. & Lohr, j. M. (2007), Scrupulosity and obsessive − Com pulsive symptom: confirmatory factor analysis and validity of the Penn Inventory of Scrupulosity, Journal of Anxiety Disorders. 21: 771 − 787.
37
38. Pargament, Kenneth Lomax, James, W. (2013), Understanding and addressing religion among people with mental illness, World Psychiatry 12: 26 − 32.
38
39. Salkovskis, P. M. (1985), Obsessional compulsive problems: A cognitive behavioural analysis, Behuviour Reseurch and Therapy, 25. 574 − 583.
39
40. Schaap − Jonker, Hanneke & et. al (2010), image of God and personality pathology: An exploratory study among psychiatric patients, Mental Health, Religion & Culture, p: 55.
40
41. Shapiro, Leslie J. Stewart, S. Evelyn (2011), Pathological guilt: A persistent yet overlooked treatment factor in obsessive − compulsive disorder, Annals of ClinicalPsychiatry; 23 (1): 63 − 70.
41
42. Shams Giti, Milosevic Irena. (2013), Obsessive - Compulsive Cognitions, Symptoms and Religiousness in an Iranian Population. International Journal of Clinical Medicine, 4: 479 – 484.
42
43. Silton, Nava, R. Kevin, J. Flannelly, Kathleen, Galek & Christopher, G. Ellison (2013), Beliefs About God and Mental Health Among American Adults, Journal of Religion and Health: 10. 1007 / s 10943 − 013 − 9712 − 3.
43
44. Verhagen P J, Van praag HM, Lopez - lbor Jr JJ, Cox JL, Moussaoui D (2010), Religion and Psychiatry: Beyond Boundaries. John Wiley &Sons Ltd. ISBN: 978 - 0 - 470 - 69471 - 8.
44
ORIGINAL_ARTICLE
طراحی بسته آموزشی شادکامی اسلامی و امکانسنجی آن بر ابعاد تابآوری روانی زوجین با تعارض زناشویی
در جامعه دینی ایران، بهکارگیری مداخلات روانشناختی ایرانی−اسلامی برای زوجین دارای تعارضات زناشویی مورد غفلت قرار گرفته است؛ بر این اساس پژوهش حاضر با هدف طراحی بسته آموزشی شادکامی اسلامی و امکانسنجی آن بر ابعاد تابآوری روانی زوجین دارای تعارض زناشویی انجام گرفت. روش پژوهش حاضر در بخش کیفی، تحلیل مضمون به روش استقرایی و در قسمت کمّی آزمایشی با طرح پیشآزمون−پسآزمون با گروه گواه و دوره پیگیری دوماهه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل زوجین دارای تعارض زناشویی مراجعهکننده به مراکز مشاوره شرق تهران در شش ماهه اول سال 1399 بود. در این پژوهش تعداد 26 زوج با روش نمونهگیری غیرتصادفی هدفمند انتخاب و با گمارش تصادفی در گروههای آزمایش (28 نفر) و گواه (24 نفر) جایدهی شدند. گروه آزمایش مداخله بسته آموزش شادکامی اسلامی (هشت جلسه) را در دو ماه دریافت کردند. پرسشنامههای مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه تعارض زناشویی (براتی و ثنایی، 1375) و پرسشنامه تابآوری روانی (کانر و دیویدسون، 2003) بود. دادههای حاصل از پژوهش به شیوه تحلیل واریانس آمیخته مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بسته آموزش شادکامی اسلامی از نظر متخصصان دارای روایی محتوایی و اجرایی مناسب است؛ همچنین یافتهها بیانگر آن بود که آموزش شادکامی اسلامی بر ابعاد تابآوری روانی زوجین دارای تعارض زناشویی مؤثر میباشد (0001/0>p) و در حالیکه این مداخله تنها بر زیرمقیاس تأثیرات معنوی اثر معناداری نداشت. براساس یافتههای حاصل از پژوهش حاضر، آموزش شادکامی اسلامی با بهرهگیری از ایجاد ارتباط امن، حمایتکننده و همدلانه، آموزش مفهوم بخشش، توجه به پیامدهای مثبت صبر و شناسایی توانمندی و استعدادهای ذاتی زوجین در دسترسی به شادکامی میتواند بهعنوان روشی کارآمد در جهت بهبود تابآوری زوجین مورد استفاده قرار گیرد.
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_2006_5e682eaf522a444bae9ebb99285b4873.pdf
2022-09-23
155
177
10.30471/psy.2022.8478.1988
تابآوری
تعارض زناشویی
شادکامی اسلامی
اعظم
زارع میرک آباد
az.zareh@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
AUTHOR
رضا
قربان جهرمی
rrghorban@gmail.com
2
استادیار گروه روانشناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
LEAD_AUTHOR
ملوک
خادمی اشکذری
mkhademi@alzahra.ac.ir
3
دانشیار گروه روانشناسی تربیتی، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران.
AUTHOR
کامران
شیوندی چلیچه
ksheivandi@gmail.com
4
استادیار گروه روانشناسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
AUTHOR
بارکزایی، ف.؛ ع. نویدیان و ن. رضایی (1399)، «تأثیر برنامه آموزش شادکامی فوردایس بر افسردگی مادران نوزادان نارس بستری در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان»، نشریه پرستاری ایران، س33، ش124، ص1−12.
1
براتی[z1] ، ط و ب. ثنایی (1375)، پرسشنامه تعارض زناشویی، مقیاسهای سنجش خانواده و ازدواج، تهران: مؤسسه انتشارات بعثت، ص55-58.
2
بیداری، ف.؛ آ. امیرخرایی، ا. زارعی و ک. کرامتی (1400)، «اثربخشی ایماگوتراپی بر کمالگرایی و نگرشهای ناکارآمد زنان دارای تعارض زناشویی با طرحوارههای ناسازگار اولیه»، مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، س64، ش3، ص213−2224.
3
پسندیده، ع. (1390)، «نظریه توحید در شادکامی»، فصلنامه روانشناسی و دین، س4، ش3، ص1−30.
4
پوررحیمی مرنی، م.؛ ح. احدی، پ. عسگری، و س. بختیارپور (1394)، «اثربخشی آموزش شادکامی فوردایس بر راهبردهای مقابلهای، کیفیت زندگی و خوشبینی دانشجویان دختر»، زن و جامعه، س6، ش3، ص25−40.
5
ثنایی[z2] ، ب (1379)، مقیاسهای سنجش خانواده و ازدواج، تهران: مؤسسه انتشارات بعثت.
6
حسین ثابت، ف. و م. مؤمنیپور (1394)، «رابطه میزان عمل به باورهای دینی و جهتگیری مذهبی با شادکامی در دانشجویان دختر»، فصلنامه روانشناسی و دین، س8، ش3، ص145−159.
7
حمیدی سردرود، م.؛ س. طباطبائی و ب. صمدیراد (1398)، «اثربخشی آموزش شادکامی مبتنی بر مدل فوردایس بر راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و فرسودگی شغلی کارکنان پزشکی قانونی»، مجله علمی پزشکی قانونی، س25، ش4، ص193−199.
8
خاکپور، م.؛ ح. نجات، ف. کریمیان، م. مهرآفرید، س. مرتضوی و ت. چناری (1396)، «تأثیر آموزش الگوی شادکامی فوردایس بر نستوهی و سازگاری زناشویی زوجین نابارور»، آموزش پرستاری، س6، ش2، ص41−48.
9
خدادادی، ج. و ا. کلائی (1399)، «تدوین الگوی مفهومی رضایت از ازدواج در بستر خانواده سالم مبتنی بر بافت فرهنگی»، فصلنامه فرهنگ مشاوره و رواندرمانی، س11، ش41، ص27−60.
10
خشنود، ق.؛ ن. شایان، ن. بابایی امیری و ج. عاشوری (1394)، «رابطه جهتگیری مذهبی، شادکامی، منبع کنترل و راهبردهای مقابلهای با سلامت معنوی دانشجویان پرستاری»، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، س4، ش7، ص113−136.
11
دوائی مرکزی، م.؛ ج. کریمی و ک. گودرزی (1400)، «بررسی اثربخشی مداخلات زوج درمانی مبتنی بر واقعیت درمانی و هیجان مدار بر شادکامی و تاب آوری زوجین»، پژوهشهای مشاوره، س20، ش77، ص89−121.
12
دهقانی، م.؛ ن. دیالمه و س. خوشصفت (1397)، «تبیین اهداف برنامه درسی مدرسه شاد براساس آموزههای اسلامی»، نشریه علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، س6، ش1، ص5−30.
13
رضاداد، ن.؛ ح. کارشکی و ح.ر. آقامحمدیان شعرباف (1397)، «نقش تعدیلکننده جهت گیری مذهبی اسلامی در رابطه مسئولیتپذیری چندبعدی با شادکامی دینی متاهلین»، نشریه دین و ارتباطات، س25، ش2، ص71−110.
14
رئیسی، ز. (1398)، «تأثیر آموزش شادکامی به شیوه شناختی رفتاری فوردایس بر سلامت روان و میزان شادی دانشجویان»، روان پرستاری، س7، ش1، ص19−25.
15
سلیمینیا، ن.؛ س. امامیپور، و. فرزاد و ر. کوچک انتظار (1399)، «تدوین مدل شادکامی براساس هوش معنوی و کیفیت روابط بین فردی با میانجی گری تابآوری و شفقت به خود در دانشجویان»، فصلنامه توسعه آموزش جندی شاپور، س11، ش4، ص616−630.
16
سوری، ح.؛ ک. امرایی، ق. ناصرینیا و ا. مرادنژاد (1399)، «بررسی نقش واسطهای جوعاطفی خانواده در رابطه میان تابآوری و شادکامی در دانشآموزان»، فصلنامه خانواده و پژوهش، س۱۷، ش۲، ص33−۵۲.
17
عباسی، ع.؛ ا. آقایی، ح. ابراهیمی مقدم (1398)، «اثربخشی درمان فراشناختی بر تابآوری افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر»، فصلنامه علوم روانشناختی، س۱۸، ش۷۸، ص۶۹۱−۶۹۸.
18
علی اکبری دهکردی، م.؛ ع. آقایوسفی و ا. اسلمی (1393)، «بررسی رابطه شادکامی با جهت گیری مذهبی و شخصیت»، فصلنامه مطالعات روانشناختی، س10، ش1، ص119−142.
19
علیمحمدی، ک. و م. آذربایجانی (1388)، «بررسی رابطه بین شادکامی اسلامی و شادکامی روان شناختی در دانشجویان دانشگاه قم»، فصلنامه روانشناسی و دین، س2، ش3، ص7−19.
20
غفاری، ع. (1399)، «اثربخشی آموزش گروهی راهبردهای مقابلهای مبتنی بر آموزههای اسلامی بر شادکامی و رضایت از زندگی والدین کودکان مبتلا به ناتوانیهای یادگیری»، فصلنامه ناتوانیهای یادگیری، س9، ش3، ص111−132.
21
قضاوی، ز.؛ ز. مردانی و س. پهلوانزاده (1396)، «بررسی تأثیر برنامه آموزش شادکامی فوردایس بر میزان شادکامی پرستاران»، سلامت و مراقبت، س19، ش3، ص117−124.
22
کاظمیان مقدم، ک. و م. مهرابیزاده هنرمند (1388)، «بررسی رابطه نگرش مذهبی با شادکامی و سلامت روانی دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان»، فصلنامه روانشناسی و دین، س2، ش4، ص157−169.
23
کجباف، م.ب.؛ پ. سجادیان، م. کاویانی و ح. انوری (1390)، «رابطه سبک زندگی اسلامی با شادکامی در رضایت از زندگی دانشجویان شهر اصفهان»، فصلنامه روانشناسی و دین، س4، ش4، ص61−79.
24
کریمیفر، م.؛ م. روح الامینی، ا. دینپرور و ف. سهرابی اسمرود (1395)، «اثربخشی آموزش مؤلفههای معنوی بر مؤلفههای روانشناسی مثبت در نوجوانان»، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، س4، ش7، ص113−136.
25
محمدی، م. (1384)، بررسی ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑـﺮ ﺗـﺎب آوری در اﻓـﺮاد در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺳﻮءﻣﺼﺮف ﻣﻮاد، ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎمۀ دﻛﺘﺮی، داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠـﻮم ﺑﻬﺰیستی و ﺗﻮانبخشی، ﺗﻬﺮان.
26
مظفری، و. (1398)، «اثربخشی شناختدرمانی مبتنی بر ذهنآگاهی بر تابآوری و کنترل هیجانی همسران جانباز اعصاب و روان»، مجله طب جانباز، س۱۱، ش۲، ص۶۱−۶۶.
27
مظفرینیا، ف.؛ ف. امین شکروی و ع. حیدرنیا (1393)، «رابطه بین سلامت معنوی و شادکامی دانشجویان»، مجله آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران، س2، ش2، ص97−110.
28
منظری توکلی، ع. و ن. عراقیپور (1389)، «بررسی رابطه بین دینداری و شادکامی در بین دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان سال تحصیلی ۱۳۸۹−۱۳۸۸»، فصلنامه روانشناسی تربیتی، س19، ش2، ص19−30.
29
ییلاق بیگی، م. و غ. منشئی (1390)، «ارتباط آموزش قرآن کریم با شادکامی»، پژوهشهای میان رشتهای قرآن کریم، س2، ش4، ص45−51.
30
Abbas, J., Aqeel, M., Abbas, J., Shaher, B., Jaffar, A., Sundas, J. & Zhang, W. (2019), The moderating role of social support for marital adjustment, depression, anxiety, and stress: Evidence from Pakistani working and nonworking women, Journal of Affective Disorders, 244, 231−238.
31
Brooks, S., Amlôt, R., Rubin, G.J. & Greenberg, N. (2020), Psychological resilience and post−traumatic growth in disaster−exposed organisations: overview of the literature, BMJ Military Health, 166(1), 52−56.
32
Chan, K.S. & Leung, D.K. (2020), The Impact of Child Autistic Symptoms on Parental Marital Relationship: Parenting and Coparenting Processes as Mediating Mechanisms, Autism Research, 13(9), 1516−1526.
33
Cihan, H. & Aydoga, D. (2020), Relational resilience as a protective factor in marital adjustment of couples with cancer: a dyadic model, Neurological Sciences, 33(1), 281−288.
34
Conner, K.M. & Davidson, J.R.T. (2003), Development of a new resilience scale: The Conner –Davidson Resilience scale (CD− RISC), Depression & Anxiety, 18(2), 36−82.
35
Deb, S., Thomas, S., Bose, A. & Aswathi, T. (2019), Happiness, meaning, and satisfaction in life as perceived by Indian university students and their association with spirituality, Journal of religion and health, 8, 1−7.
36
Holder, M.D., Coleman, B. & Wallace, J.M. (2010), Spirituality, religiousness and happiness in children aged 8–12 years, Journal of happiness studies, 11(2), 131−150.
37
Izadi−Avanji, F. S., Hajibagheri, A. & Azizi Fini, E. (2019), Predict of marital satisfaction based on resilience and mental health among elderlyelderly, SSU_Journals, 27(3), 1361−1371.
38
Lawrence, E.M., Rogers, R.G., Zajacova, A. & Wadsworth, T. (2019), Marital happiness, marital status, health and longevity, Journal of Happiness Studies, 20(5), 1539−1544.
39
Li, X., Ye, L., Tian, L., Huo, Y. & Zhou, M. (2020), Infertility−Related stress and life satisfaction among chinese infertile women: a moderated mediation model of marital satisfaction and resilience, Sex Roles, 82 (1−2), 44−52.
40
Masten, A.S., Lucke, C.M., Nelson, K.M. & Stallworthy, I.C. (2021), Resilience in development and psychopathology: Multisystem perspectives, Annual Review of Clinical Psychology, 17, 521−549.
41
Pandya, S.P. (2017), Spirituality, Happiness and Psychological Well−being in 13−to 15−year olds: A Cross−country Longitudinal RCT Study, Journal of Pastoral Care & Counseling, 71(1), 12−26.
42
Pinar, S.E., Yildirim, G. & Sayin, N. (2018), Investigating the psychological resilience, self−confidence and problem−solving skills of midwife candidates, Nurse education today, 64, 144−149.
43
Rajput, N.R. (2017), Marital adjustment and happiness, The International Journal of Indian Psychology, 5(1), 116−123.
44
Thomas, J.N., Alper, B.A. & Gleason, S.A. (2017), Anti−pornography narratives as self−fulfilling prophecies: Religious variation in the effect that pornography viewing has on the marital happiness of husbands, Review of Religious Research, 59(4), 471−497.
45
Wade, J.B., Hayes, R.B., Wade, J.H., Bekenstein, J.W., Williams, K.D. & Bajaj, J.S. (2018), Associations between religiosity, spirituality and happiness among adults living with neurological illness, Geriatrics, 3(3), 35−41.
46
Wilson, S.J., Andridge, R., Peng, J., Bailey, B.E., Malarkey, W.B. & Kiecolt−Glaser, J.K. (2017), Thoughts after marital conflict and punch biopsy wounds: Age−graded pathways to healing, Psychoneuroendocrinology, 85, 6−13.
47
Yu, K. (2021), Why do we resolve marital conflicts the way we do? Self−construals, marital conflict resolution strategies and marital satisfaction in Japan and South Korea, Asian Journals of Social Psychology, 24(2), 59−68.
48
[z1]///
49
[z2]///
50