پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
مطالعات اسلام و روانشناسی
2008-1103
2588-4727
16
31
2022
09
23
تدوین مدل مفهومی خرد براساس منابع اسلامی: تحلیل دادهبنیاد
7
36
FA
علی
بیات
دانشجوی دکتری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
sadra71190@gmail.com
حمید
رفیعی هنر
هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
h.rafiee@isca.ac.ir
محمدرضا
جهانگیر زاده
0000-0003-4274-3745
هیأت علمی مؤسسه امام خمینی(ره)
jahangirzademr@gmail.com
10.30471/psy.2021.5963.1814
پژوهش حاضر در پی دستیابی به تدوین مدل مفهومی خرد اسلامی و بررسی میزان روایی آن به سه روش معناشناسی زبانی، روش کیفی دادهبنیاد و روش توصیفی زمینهیابی بود. با تشکیل حوزه معنایی خرد در لغت و روانشناسی، 23 مفهوم اولیه مشیر به خرد در منابع اسلامی شناسایی شد. نتایج حاصل از «بررسی روایی محتوایی» در این مرحله به حذف چهار مفهوم و باقی ماندن نوزده مفهوم دیگر انجامید. در بخش «جمعآوری مستندات»، نتایج حاصل از جستجوی دادههای مرتبط با مفاهیم نوزدهگانه، بالغ بر 2149 داده بود که در دو مرحله ضعف کتاب و عدم ارتباط مفهومی غربال شدند. حاصل غربالگری، حذف 1039 مستند و باقی ماندن 1110 داده اسلامی و درنهایت دوازده مفهوم برای مدلپردازی بود. این مفاهیم شامل عقل، حکمت، تمییز، معرفت، علم، پردازش ذهنی، فهم، بصیرت، فراست، کیاست، فقه، فطانت و ذکاوت بودند که به شیوه نظریه کیفی دادهبنیاد در چهار مرحله کدگذاری تحلیل شدند. با استفاده از نمونهگیری هدفمند، 1276 کد باز اولیه، 344 کد باز متمرکز، 84 کد محوری و 19 مقوله هستهای شناسایی شد. نسبتسنجی میان مقولههای هستهای و عرضه دوباره آنها به مستندات نشان داد، خرد اسلامی از ده مؤلفه مفهومی شامل دانش، تمییز، پردازش ذهنی، مهار، اتقان در عمل، کیاست، فراست، بصیرت، فقاهت و تیزفهمی تشکیل شده است. این مؤلفهها توسط یازده کارشناس ارزیابی و با استفاده از «شاخص روایی محتوایی(CVI)» تحلیل شد. کارشناسان روایی مؤلفهها را نیز مطلوب ارزیابی کردند.
خرد,حکمت,عقل,مدل مفهومی,روانشناسی اسلامی,نظریه دادهبنیاد
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1889.html
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1889_87129f2a7b69c814a5fbd8771e4d6ed3.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
مطالعات اسلام و روانشناسی
2008-1103
2588-4727
16
31
2022
09
23
مدل مفهومی اضطراب مرگ براساس متون دینی
37
59
FA
فاطمه
غنوی
دانشجوی دکتری پژوهشگاه حوزه ودانشگاه
f.ghanavi@rihu.ac.ir
محمدصادق
شجاعی
0000-0001-9634-776x
هیات علمی پژوهشگاه بین المللی المصطفی و عضو گروه روان شناسی پژوهشگاه حوزه ودانشگاه
s_shojaei@yahoo.com
10.30471/psy.2022.8467.1984
این پژوهش با هدف ارائه مدل مفهومی اضطراب مرگ براساس متون دینی و بررسی میزان روایی آن انجام شده است؛ بدینمنظور نخست با دو راهبرد «جستجوی واژگانی» و«متنخوانی باز» و دستیابی به هفده واژه مرتبط، 343 گزاره دینی با استفاده از نمونهگیری هدفمند براساس اصل اشباع در منابع اسلامی جمعآوری شد و با به کارگیری روش تحلیل کیفی محتوای متون دینی (شجاعی، 1399الف) مورد بررسی قرار گرفت. یافتههای حاصل از پژوهش ده نشانه شامل ناراحتی و غم، گریه و فریاد، فرار از مرگ، نفرت از مرگ، بیقراری دائمی، زیاد فکر مرگ بودن، خوابهای آشفته با محتوای مرگ، عدم پذیرش مرگ، احساس شرم، حسرت از دست دادن دنیا را برای اضطراب مرگ نشان داد؛ افزون بر آن، چهارده شرط علّی و پنج پیامد نیز برای آن شناسایی شد. برای حصول اطمینان از مطابقت یافتهها با محتوای متون دینی و همچنین کاربرد آن در حوزه روانشناسی، اعتبار آن براساس نظر متخصصان (دوازده کارشناس) با محاسبه شاخص روایی محتوا (<strong>CVI</strong>) و نسبت روایی محتوا (<strong>CVR</strong>) مورد بررسی قرار گرفت و سرانجام مدل مفهومی اضطراب مرگ در قالب یک طرحواره کلی ترسیم شد. یافتههای این پژوهش، بستر مناسبی را برای تدوین پرسشنامه سازه اضطراب مرگ و طراحی مداخله درمانی و بسته آموزشی آن فراهم کرده است.
اضطراب مرگ,مدل مفهومی,روانشناسی اسلامی,ترس از مرگ
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_2009.html
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_2009_c7db95cc865424c2a224c3dffff51e69.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
مطالعات اسلام و روانشناسی
2008-1103
2588-4727
16
31
2022
09
23
رابطۀ معنای زندگی و تقیّدات مذهبی با نوع و میزان واکنشهای استرس حاد پس از افشای خیانت همسر
61
82
FA
خدیجهسادات
باقرزاده
دانشجوی دکتری تخصصی رشتة مشاوره، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
sa_bagherzadeh_69@yahoo.com
خدابخش
احمدی
استاد مرکز تحقیقات علوم رفتاری، دانشگاه علوم پزشکی بقیهالله (عج)، تهران، ایران.
kh_ahmady@yahoo.com
شکوه
نوابینژاد
استاد گروه مشاوره، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
navabinejad93@gmail.com
10.30471/psy.2022.8782.2021
< p class="a" dir="RTL">هدف پژوهش بررسی رابطۀ معنای زندگی و تقیّدات مذهبی با نوع و میزان واکنشهای استرس حاد پس از افشای خیانت همسر بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری زوجهای درگیر در خیانت زناشویی بود که در سالهای 1399 و 1400 به دادگاهها و مراکز مشاوره خانواده شهرهای تهران و ساوه مراجعه کرده بودند که از این بین به روش نمونهگیری هدفمند 172 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری دادهها عبارت بودند از پرسشنامه واکنش استرس حاد استنفورد (SASRQ)، پرسشنامه معنا در زندگی (MLQ) و پرسشنامه ابعاد دینداری گلاک و استارک. دادهها با آزمونهای آماری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه تحلیل شد. نتایج نشان داد میزان واکنشهای استرس حاد همسر نسبت به خیانت با معنای زندگی و مؤلفههای آن، یعنی وجود معنا و جستجوی آن و تقیّدات مذهبی و مؤلفههای آن، یعنی تقیّدات اعتقادی، عاطفی، پیامدی و مناسکی رابطۀ منفی معناداری دارند (01/0>p). انواع واکنشهای استرس حاد، یعنی نشانگان تجزیهای، تجربه مجدد، اجتناب، اضطراب و بیشانگیختگی و اختلال در کارکرد نیز با معنای زندگی، تقیّدات مذهبی و مؤلفههای آنها رابطۀ منفی معناداری داشتند (05/0>p). 36٪ از کل واریانس واکنشهای استرس حاد توسط معنای زندگی و تقیّدات مذهبی تبیین شد (01/0>p). برایناساس معنای زندگی و تقیّدات مذهبی زوجین، واکنشهای استرس حاد آنها پس از افشای خیانت همسر را کاهش میدهند.
معنای زندگی,تقیّدات مذهبی,اختلال استرس حاد,خیانت زناشویی,افشای خیانت
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_2002.html
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_2002_9b33bc3d34363fad342261b77449f23d.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
مطالعات اسلام و روانشناسی
2008-1103
2588-4727
16
31
2022
09
23
• طراحی الگوی آسیب شناسی روش تربیتی تحمیل به نفس از منظر آیات و احادیث براساس نظریه داده بنیاد
83
103
FA
یعقوب
زارع
یعقوب زارع عضو هیأت علمی، گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور
y.zare@pnu.ac.ir
زهره
اسمعیلی
استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران.
esmaeilyir@yahoo.com
محمد رضا
سرمدی
استاد گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران.
ms84sarmadi@yahoo.com
طیبه
صفایی
استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران.
t_safaee@yahoo.com
10.30471/psy.2022.8433.1978
هدف این پژوهش شناسایی الگوی آسیبشناسی روشتربیتی تحمیل به نفس از منظر آیات و احادیث بود. این تحقیق از نوع پژوهشهای کیفی است که با استفاده از نظریه دادهبنیاد انجام شده است. نمونهگیری به صورت نظری انجام شد. دادهها در طی سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری وکدگذاری انتخابی تحلیل گردید. مواد و محتوای این پژوهش آیات و احادیثی بوده که از حیث سند معتبر است. در این مقاله با مبنا قرار دادن دیدگاه اسلام، الگوی آسیبشناسی روشتربیتی تحمیل به نفس با استفاده از روش دادهبنیاد استخراج شد. یافتههای پژوهش نشان داد که الگوی آسیبشناسی روشتربیتی تحمیل به نفس از دیدگاه اسلام از دو جنبه آسیب زا و مطلوب قابل پیگیری است، که جنبه آسیبزای بر تجری و اقدام تلافی جویانه، یادگیری و همانندسازی، تضعیف عزت نفس، وابستگی، واماندگی، تظاهر به آداب اجتماعی، تنفر و مخالفت، نفاق و دورویی، احساس حقارت و خود کمبینی تأکید دارد و همچنین جنبه مطلوب؛ زدودن صفات ناپسند اخلاقی ،حفظ حیات و امنیت، تربیت طبایع ناسازگار با فطرت، قوام زندگی اجتماعی، فراهم آوردن زمینه مناسب برای تلاش همگانی، ابتلاء و آزمایش، مسؤلیتپذیری، آرامش و خود اتکائی و احترام به انضباط اجتماعی مدنظر قرار گرفته است.
آسیب شناسی,روش تربیتی,تحمیل به نفس,داده بنیاد
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1997.html
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1997_956b82dd10e6f2a0ccc06f78833dc1f5.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
مطالعات اسلام و روانشناسی
2008-1103
2588-4727
16
31
2023
01
31
تدوین و اعتباریابی بسته آموزشی تابآوری تحصیلی مبتنی بر رویکرد یکپارچه توحیدی برای دانشآموزان دوره متوسطه دوم
105
127
FA
بهروز
نظری بوژانی
0000-0001-7838-1640
مدیر;گروه پژوهشی آموزش و توسعه، پژوهشکده مطالعات توسعه جهاد دانشگاه تهران
Acecr.ac.ir
behrooz.nazari@gmail.com
حسن
اسدزاده
0000-0002-2908-4522
گروه آموزشی روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی
asadzadeh@atu.ac.ir
صغری
ابراهیمی قوام
0000-0002-9853-3315
گروه آموزشی روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی
qavam.s2015@gmail.com
محمدحسین
شریفینیا
0000-0002-0901-2089
عضو گروه روان شناسی حوزه و دانشگاه
sharifinia1@gmail.com
اسماعیل
سعدی پور
0000-0001-5984-1320
هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی
ebiabangard@yahoo.com
10.30471/psy.2022.8358.1957
<strong>هدف پژوهش حاضر تدوین و اعتباریابی بسته آموزشی تابآوری تحصیلی طبق رویکرد یکپارچه توحیدی با استفاده از الگوی آموزشی اوسر و بیرزویل میباشد. پژوهش به لحاظ هدف از نوع کاربردی و به لحاظ روش از نوع کیفی است. برای اعتبارسنجی بسته با استفاده از روش نمونهگیری گلوله برفی از جامعه آماری اساتید دانشگاه، مدرسان مجرب، روانشناسان و مشاوران، پروتکل تدوین شده بههمراه پرسشنامه ارزیابی محتویات بسته برای پنجاه نفر از افراد جامعه ارسال شد و تا مرحله اشباع ادامه یافت که درنهایت 24 نفر به پرسشنامه اعتبارسنجی پاسخ دادند. برای در نظر گرفتن روایی از شاخص نسبت روایی محتوایی یا CVR</strong> <strong>استفاده شد که میزان به دست آمده 548/0 بود که مبیّن اعتبار مناسب محتویات بسته از دید خبرگان است. برای بررسی اعتبار بسته آموزشی، آزمون تی تکگروهی استفاده شد. نتایج نشان داد همه عناصر تشکیلدهنده بسته آموزشی به صورت معناداری (α≤0.01) از متوسط نظری (M= 2) بالاتر و از نظر پرسششوندگان مورد تأیید است. درنهایت آزمون تی تکگروهی روی جلسات هشتگانه بسته در مؤلفههای مربوط، واضح و ساده بودن محتویات بسته به صورت معناداری از متوسط بالاتر و براساس نظر پرسششوندگان عناصر تشکیلدهنده جلسات دارای معیار ارتباط، وضوح و ساده بودن میباشد.</strong>
تابآوری تحصیلی,رویکرد یکپارچه توحیدی,دانشآموزان
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1973.html
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1973_2e89820dc31bfe3d00917c3d35e75a8c.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
مطالعات اسلام و روانشناسی
2008-1103
2588-4727
16
31
2022
09
23
تأثیر متغیرهای الگوی چند بعدی معنوی با میانجیگری باورهای ناکارآمد بر اختلال وسواس
129
153
FA
مریم
احمدی
دانشجوی دکتری تخصصی، گروه روانشناسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
amz.ahmadi2019@gmail.com
جواد
خلعتبری
oooo-0002-9519-9686
دانشیار روانشناسی، گروه روانشناسی، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران
javadkhalatbaripsy2@gmail.com
علیرضا
آقایوسقی
دانشیار روانشناسی، گروه روانشناسی و علوم تربیتی، واحد قم، دانشگاه پیام نور، قم، ایران
arayeh11@gmail.com
مسعود
جانبزرگی
0000000229843488
استاد روانشناسی بالینی، گروه روانشناسی، واحد قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران
psychjan@gmail.com
10.30471/psy.2022.8982.2059
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر متغیرهای درمان چندبعدی معنوی بر شدت وسواس و علائم اختلال وسواس−بیاختیاری با میانجیگری باورهای ناکارآمد شناختی با استفاده از تحلیل مسیر انجام شده است. طرح پژوهش حاضر، توصیفی از نوع مدلیابی معادلات ساختاری است. جامعه آماری در این پژوهش کلیه بیماران وسواس−بیاختیاری مراجعهکننده به مراکز مشاوره شهر قم در سال 1400 با شکایت اصلی اختلال وسواس−بیاختیاری بودند. تعداد 240 نفر با استفاده از روش نمونهگیری هدفمند بهعنوان اعضای نمونه انتخاب شدند. اعضای نمونه با پاسخدادن به پرسشنامه وسواس «ییل−براون» و نمره شدت وسواس بالاتر از 9 براساس خط برش هنجارشده انتخاب شدند و به پرسشنامه تحول روانی−معنوی، پرسشنامه پایبندی مذهبی و پرسشنامه خودپنداره−خداپنداره جانبزرگی و پرسشنامه احساس گناه گوگلر وجونز و پرسشنامه باورهای ناکارآمد شناختی پاسخ دادند. دادههای بهدستآمده با استفاده از روش تحلیل مسیر و با نرمافزار لیزرل و spss تحلیل شدند. نتایج نشان داد که سطح تحول روانی−معنوی، پایبندی مذهبی و خداپنداشت رابطه منفی و معنادار و متغیرخداپنداره رابطه مثبت و معنادار با علائم وسواس فکری و عملی دارند. پایبندی مذهبی به صورت منفی و معنادار و احساس گناه به صورت مثبت و معنادار با میانجیگری باورهای ناکارآمد شناختی با علائم وسواس فکری رابطه دارند؛ همچنین مدل ارائهشده از برازش مطلوبی برخوردار است. درنتیجه با افزایش سطح تحول روانی−معنوی، پایبندی مذهبی و نمره خداپنداشت و نیز کاهش نمره خداپنداره، احساس گناه و باورهای ناکارآمد شناختی، علائم وسواس فکری و عملی کاهش مییابد.
احساس گناه مرضی,علائم اختلال وسواس−بیاختیاری,باورهای ناکارآمد شناختی,پایبندی مذهبی,خداپنداره,خداپنداشت,سطح تحول روانی−معنوی,شدت وسواس
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_2021.html
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_2021_982518c6f4965d17f36899c78ff9f168.pdf
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
مطالعات اسلام و روانشناسی
2008-1103
2588-4727
16
31
2022
09
23
طراحی بسته آموزشی شادکامی اسلامی و امکانسنجی آن بر ابعاد تابآوری روانی زوجین با تعارض زناشویی
155
177
FA
اعظم
زارع میرک آباد
0000-0003-1467-6258
دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
az.zareh@yahoo.com
رضا
قربان جهرمی
استادیار گروه روانشناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
rrghorban@gmail.com
ملوک
خادمی اشکذری
0000-0002-7366-1737
دانشیار گروه روانشناسی تربیتی، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران.
mkhademi@alzahra.ac.ir
کامران
شیوندی چلیچه
استادیار گروه روانشناسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
ksheivandi@gmail.com
10.30471/psy.2022.8478.1988
در جامعه دینی ایران، بهکارگیری مداخلات روانشناختی ایرانی−اسلامی برای زوجین دارای تعارضات زناشویی مورد غفلت قرار گرفته است؛ بر این اساس پژوهش حاضر با هدف طراحی بسته آموزشی شادکامی اسلامی و امکانسنجی آن بر ابعاد تابآوری روانی زوجین دارای تعارض زناشویی انجام گرفت. روش پژوهش حاضر در بخش کیفی، تحلیل مضمون به روش استقرایی و در قسمت کمّی آزمایشی با طرح پیشآزمون−پسآزمون با گروه گواه و دوره پیگیری دوماهه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل زوجین دارای تعارض زناشویی مراجعهکننده به مراکز مشاوره شرق تهران در شش ماهه اول سال 1399 بود. در این پژوهش تعداد 26 زوج با روش نمونهگیری غیرتصادفی هدفمند انتخاب و با گمارش تصادفی در گروههای آزمایش (28 نفر) و گواه (24 نفر) جایدهی شدند. گروه آزمایش مداخله بسته آموزش شادکامی اسلامی (هشت جلسه) را در دو ماه دریافت کردند. پرسشنامههای مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه تعارض زناشویی (براتی و ثنایی، 1375) و پرسشنامه تابآوری روانی (کانر و دیویدسون، 2003) بود. دادههای حاصل از پژوهش به شیوه تحلیل واریانس آمیخته مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بسته آموزش شادکامی اسلامی از نظر متخصصان دارای روایی محتوایی و اجرایی مناسب است؛ همچنین یافتهها بیانگر آن بود که آموزش شادکامی اسلامی بر ابعاد تابآوری روانی زوجین دارای تعارض زناشویی مؤثر میباشد (0001/0>p) و در حالیکه این مداخله تنها بر زیرمقیاس تأثیرات معنوی اثر معناداری نداشت. براساس یافتههای حاصل از پژوهش حاضر، آموزش شادکامی اسلامی با بهرهگیری از ایجاد ارتباط امن، حمایتکننده و همدلانه، آموزش مفهوم بخشش، توجه به پیامدهای مثبت صبر و شناسایی توانمندی و استعدادهای ذاتی زوجین در دسترسی به شادکامی میتواند بهعنوان روشی کارآمد در جهت بهبود تابآوری زوجین مورد استفاده قرار گیرد.
تابآوری,تعارض زناشویی,شادکامی اسلامی
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_2006.html
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_2006_5e682eaf522a444bae9ebb99285b4873.pdf