2024-03-29T15:20:47Z
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=349
مطالعات اسلام و روانشناسی
2008-1103
2008-1103
1399
14
27
رابطۀ آرزوها و رضایت از زندگی با تأکید بر مقایسۀ مدل اسلامی عملکرد آرزوها و نظریۀ خودمختاری: یک بررسی مفهومی و میدانی
هوشنگ
گراوند
پژوهش حاضر با هدف رابطۀ بین آرزوها و رضایت زندگی با تأکید بر مقایسۀ مدل اسلامی عملکرد آرزوها و نظریۀ خودمختاری در زمینۀ آرزوها انجام شد. روش پژوهش بر پایۀ دادههای کتابخانهای و میدانی استوار بود و نمونه آماری آن شامل 250 دانشجو بوده، که از روش نمونهگیری در دسترس از بین دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی انتخاب شدند. ابزارهای جمعآوری اطلاعات در بخش کتابخانهای منابع دست اول اسلامی و در بخش میدانی پرسشنامههای شاخص آرزو گروزت و همکاران (2005) و رضایت از زندگی داینر و همکاران (1985) بودند. مرور منابع نشان داد که در منابع روانشناختی دستکم به سه دیدگاه درباره رابطه آرزوها و رضایت زندگی میتوان دست یافت؛ وجود رابطه، عدم رابطه، و رابطه دوگانه براساس آرزوهای درونی−بیرونی. نظریه خودمختاری به تأثیر مثبت آرزوهای ذاتی بر رضایتمندی زندگی و در مقابل به تأثیر منفی آرزوهای بیرونی اذعان دارد. براساس مدل اسلامی عملکرد آرزو مشتمل بر دو خرده سیستم رویکردیِ عقلمدار و اجتنابیِ جهلمدار بوده، و بهواسطه سه فرایند بسط أمل، قصر أمل و طول أمل به فعالیت میپردازد؛ رابطه آرزوها و رضایت زندگی فرایندی دوگانه دارد؛ در فرایند نخست با میانجیگری سازه عقل، آرزوها نقش افزایشی در رضایت زندگی داشته و در فرایند دوم با میانجیگری سازه جهل، آرزوها نقش کاهشی در رضایت زندگی دارد. نتایج این پژوهش در بخش میدانی، مهر تأییدی بر دیدگاه اسلام در زمینۀ رابطه آرزوها و رضایت زندگی است.
آرزوها
رضایت از زندگی
مدل اسلامی
نظریۀ خودمختاری
2020
09
22
7
40
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1777_8dfe35bf0cdfa835911373870c9fbcc9.pdf
مطالعات اسلام و روانشناسی
2008-1103
2008-1103
1399
14
27
روش تحلیل کیفی محتوای متون دینی: مبانی نظری و مراحل اجرا
محمدصادق
شجاعی
این پژوهش با هدف معرفی روش تحلیل کیفی محتوای متون دینی و کاربرد آن در پژوهشهای روانشناختی با رویکرد اسلامی انجام شده است. روش پژوهش توصیفی−تحلیلی و به منظور توسعه ابزار میباشد. روش تحلیل کیفی محتوای متون دینی از مطالعات زبانشناسی، نظریه حوزههای معنایی و تلاشهای به عمل آمده در فهم متون دینی (ادبی، اصولی و تفسیری) مشتق میشود و دارای یک اصل بنیادی و نُه اصل فرعی است که در چهار مرحله (مشاهده نظاممند، غرقه شدن در محتوا، صورتبندی دادهها، بازبینی نهایی و ارائه گزارش) به اجرا گذاشته میشود. هر مرحله نیز از چندین گام تشکیل شده است. پایه و اساس تحلیل کیفی محتوای متون دینی، پردازش فعال متن است که در آن پژوهشگر دادههای متنی (مفاهیم، گزارههای متون دینی) را آنقدر کندوکاو و تحلیل میکند تا به ساختهای کلی معنا دست یابد. منظور از پردازش فعال متن عبارت از عملیاتی است که طی آن دادهها گردآوری، تجزیه و تحلیل، طبقهبندی و به شکل تازهای کنار یکدیگر قرار داده میشوند. هدف اصلی پژوهش این است که پژوهشگر از یکسری مفاهیم و گزارههای متون دینی به فهم و استنباطهای روانشناختی دست یابد؛ بنابراین، پردازش متن با توصیف و تحلیلهای عمومی شروع و به تحلیلهای عمیقتر، پیچیدهتر، انتزاعی و معنایی میانجامد.
روش
تحلیل کیفی
متون دینی
مفهومسازی
روانشناسی اسلامی
2020
09
22
41
73
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1828_db00b767580e3f83eb014b0dadf033d7.pdf
مطالعات اسلام و روانشناسی
2008-1103
2008-1103
1399
14
27
تدوین بسته آموزشی امید مبتنی بر شکرگزاری و امکانسنجی آن در افزایش رضایت از زندگی
فائزه
تبریزیان
مبین
صالحی
حمید
رفیعی هنر
هدف از پژوهش حاضر تدوین بسته آموزشی امید مبتنی بر شکرگزاری و امکانسنجی آن در افزایش رضایت از زندگی است. رویکرد پژوهش کیفی و کمی بود و از دو روش تحلیل محتوا و آزمایشی استفاده شد. در بخش کیفی دادههای مربوط به شکر و امید از منابع اسلامی گردآوری شد. برای اجرای پژوهش، جامعه آماری شامل کلیه دختران جوان مجرد سنین 18−35 ساله شهر قم با شرایط اجتماعی−اقتصادی پایین بود که با نمونهگیری هدفمند، سه نفر انتخاب شدند. برای اندازهگیری متغیرها، افزونبر پرسشنامه رضایت از زندگی داینر (1985)، بسته آموزشی امید مبتنی بر شکرگزاری با مبنا قرار دادن مداخله امیددرمانگری اسلامی صالحی و همکاران (1395) و افزودن برخی از فنون برخاسته از شکرگزاری براساس منابع اسلامی به کار گرفته شد. سپس جهت بررسی روایی محتوایی و شاخص روایی محتوایی از کارشناسان نظرخواهی شد. در بخش عملی بسته آموزشی، به شیوه طرح تکآزمودنی با خطپایه چندگانه بر روی شرکتکنندگان اجرا شد. دادهها با استفاده از نمودار و تحلیل دیداری تحلیل شدند. بسته آموزشی از سوی کارشناسان تأیید و امکانسنجی اجرای آن مشخص شد و نیز مداخله سبب افزایش رضایت از زندگی شد که روندی باثبات داشت و تغییرات در مرحله پیگیری یکماهه نیز حفظ شد. بنابراین بسته آموزشی امید مبتنی بر شکرگزاری اسلامی امکان استفاده برای افزایش رضایت از زندگی دختران جوان محلههای محروم شهر قم را دارد.
امید
شکر
رضایت از زندگی
روانشناسی اسلامی
روانشناسی مثبت
2020
09
22
75
93
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1755_dd55d39c0feb014246dd674abd97377d.pdf
مطالعات اسلام و روانشناسی
2008-1103
2008-1103
1399
14
27
اثربخشی درمان یکپارچه توحیدی بر مؤلفههای اضطراب وجودی، صبر و امید در زنان افسرده
منیره
بیاتی اشکفتکی
آزیتا
امیرفخرایی
محمدحسین
شریفینیا
از آنجا که افسردگی جزء شایعترین اختلالات روانی در زنان به شمار میرود و مؤلفههای صبر و امیدواری نقش مهمی در تسکین این اختلال دارند، هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی درمان یکپارچه توحیدی بر بهبود سه مؤلفه صبر، امید و اضطراب وجودی در زنان افسرده بود. طرح پژوهش از نوع شبه آزمایشی با پیشآزمون−پسآزمون و گروه گواه است. گروه نمونه را 40 نفر از زنان مراجعهکننده به مرکز مشاوره دانشگاه آزاد بندرعباس تشکیل میدهند که براساس مقیاس افسردگی بک، افسرده تشخیص داده شدند. سپس این افراد به شیوه گمارش تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. برای گردآوری دادههای مورد نیاز از مقیاسهای افسردگی بک، امید، صبر و اضطراب وجودی استفاده شد. اعضای گروه آزمایش طی دوازده جلسه مشاوره فردی، تحت درمان یکپارچه توحیدی قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل آماری دادههای حاصل از پیشآزمون و پسآزمون، تحلیل کوواریانس انجام شد. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد پس از مداخله، در متغیرهای صبر (37/376=F و 0001/0=p)، امید (91/22=F و 0001/0=p) و اضطراب وجودی (37/27=F و 0001/0=p)، بین گروههای آزمایش و کنترل تفاوت معناداری حاصل شده است؛ بنابراین با توجه به نتایج پژوهش میتوان ادعا کرد که درمان یکپارچه توحیدی در بهبود مؤلفههای صبر، امید و اضطراب وجودی در زنان افسرده مؤثر بوده است.
افسردگی زنان
درمان یکپارچه توحیدی
امید
صبر
اضطراب وجودی
2020
09
22
95
115
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1802_7b4a509ab6cccce1a98cf43b0090c28c.pdf
مطالعات اسلام و روانشناسی
2008-1103
2008-1103
1399
14
27
کارآمدی برنامه ذکرگویی در کاهش اضطراب
مسعود
نورعلیزاده میانجی
اباذر
رضایی
سید هانی
موسوی
با وجود پیشرفتهای چشمگیر در زمینه سلامت روانی و رشد تکنیکهای درمان اختلالات روانی، هنوز بشر امروز در اعماق وجود خود از یک اضطراب ناشناخته رنج میبرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی کارآمدی یک شیوه درمانی از نوع مداخلات مذهبی در کاهش اضطراب، با بهرهگیری از ذکرها و دعاهای مأثور در متون اسلامی، انجام شد. طرح این پژوهش، آزمایشی از نوع پیشآزمون−پسآزمون، با گروه کنترل در لیست انتظار بود. جامعه آماری کلیه زندانیان مرد زندان مرکزی قم بودند. بدین منظور از بین زندانیانی که بالاتر از نرم اضطراب داشتند، 34 نفر انتخاب شدند و بهطور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش مقیاس اضطراب کتل و پروتکل آموزشی و برنامه ذکرگویی در مورد اضطراب و براساس منابع اسلامی بود که در قالب هفت جلسه آموزشی−توجیهی و در ۴۰ روز تمرین ارائه و روایی محتوایی آن نیز با ارزیابی ۱۲ خبرۀ متخصص دینی و روانشناسی تأیید شد. تحلیل کوواریانس دادهها نشان داد که میانگین نمرات اضطراب گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل در مرحله پسآزمون کاهش معناداری (001/0>P) پیدا کرده است. نتایج این پژوهش نشان داد که ذکر خدا اثر آرامبخشی و کاهندگی اضطراب دارد. برنامه ذکرگویی میتواند بهعنوان یک عامل مؤثر در کاهش اضطراب تعمیمیافته استفاده شود و از پروتکل این برنامه میتوان بهعنوان درمان مکمل اختلالات اضطرابی بهره برد.
اضطراب
ذکرگویی
دعا
زندانیان
مداخلات مذهبی
2020
09
22
117
139
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1747_a3554d40a860afc89206a7d257f47d3a.pdf
مطالعات اسلام و روانشناسی
2008-1103
2008-1103
1399
14
27
اهمیت آشنایی با فرایند فرزندپروری با تأکید بر توقعّات تربیتی ـ روانشناختی حداقلّی اسلام از والدین
علی احمد
پناهی
یکی از توقعّات مهم از والدین در نظام خانواده، آموزش و پرورش فرزندان به گونهای همتراز با هنجارهای اخلاقی، اجتماعی، دینی و فرهنگی است. در آموزههای اسلامی توقعات حداقلّی و حداکثری در رابطه با آموزش و پرورش فرزندان وجود دارد. پرسش اساسی این است که فواید آگاهی والدین از فرایند فرزندپروری چیست و توقعات (انتظارات) حداقلّی اسلام از والدین در فرایند فرزندپروری کدام است؟ در این پژوهش تلاش میشود تا افزون بر تبیین اهمیت آگاهی والدین از فرایند فرزندپروری از دیدگاه اسلام و دانش روانشناسی، به استخراج و استنباط توقعّات اسلام از والدین درباره فرزندپروری پرداخته شود. پژوهش حاضر از روش توصیفی−تحلیلی و اجتهادی بهره برده است که از تتبع و ژرفاندیشی و اجتهاد در آموزههای اسلامی و آموزههای تربیتی−روانشناختی میتوان نتیجه گرفت که توقعات مختلفی از والدین در مورد فرزندپروری وجود دارد. توقعات حداقلّی (نه حداکثری) اسلام در فرایند فرزندپروری عبارت است از: 1. لزوم تعامل مسئولانه با فرزند؛ 2. رعایت اولویتها در فرزندپروری؛ 3. بهرهگیری از تشویق و تنبیه هوشمندانه؛ 4. تأکید بر تحوّل شناختی؛ 5. تقویت خودکنترلی در فرزندان؛ 6. تغافل بجا؛ 7. رفتار صمیمانه با فرزندان؛ 8. رعایت همترازی با تحولات زیستی و روانشناختی فرزندان؛ 9. مدارا و نرمکُنشی با فرزندان.
تحول شناختی
فرزندپروری
تعامل مسئولانه
رعایت همترازی
تغافل هوشمندانه
توقعّات حداقلّی
2020
09
22
141
162
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1784_a2f6cb618f312ded59bf3282c38b0b54.pdf
مطالعات اسلام و روانشناسی
2008-1103
2008-1103
1399
14
27
آیا صبر همان تابآوری است؟ مفهومسازی کاربردی صبر برای شرایط بحرانی
خدابخش
احمدی
در دهههای اخیر دو اصطلاح «تابآوری» و «صبر» پژوهشهای زیادی را بهسوی خود جلب کردهاند. اکنون پرسش این است که آیا این دو متغیر دارای یک سازه هستند یا دو سازه مختلف دارند؟ چه شباهت و تفاوتهایی بین این دو وجود دارد؟ این مطالعه از نوع کیفی (تحلیلی) است که به روش مروری انجام شد که ترکیبی از روش مرور سیستماتیک، تحلیل محتوا و مرور ادبیات بود. اطلاعات از منابع کتاب و مقاله جمعآوری شد. نتایج نشان داد که صبر شامل تابآوری و فراتر از آن است. به لحاظ سازههای مفهومی صبر شامل بازداری از خشم، بازداری از شهوات، شکیبایی، استقامت، انتظار و گشایش عقل است؛ در حالی که سازههای مفهومی تابآوری شامل تحملپذیری، انطباق، بازگشت، سازگاری، افزایش ظرفیت و تغییر و بازسازی است. به همین ترتیب فرایند رشد صبر عبارتند از: بازداری هیجانی؛ شکیبایی؛ استقامت؛ انتظار و کمال. پس میتوان نتیجهگیری کرد که روش صبر بهعنوان یک مدل در سبک زندگی اسلامی میتواند هم در پیشگیری و مداخله و هم در رشد و تکامل آدمی، بهویژه در مداخلات مرتبط با بحران به کار رود. این رویکرد میتواند جایگزین مناسبی برای دیدگاههای هیجانمدار و تابآوری باشد.
صبر
تابآوری
نظریهپردازی
بحران
هیجان
2020
09
22
163
187
https://islamicpsy.rihu.ac.ir/article_1778_8bc05b333cb804cd06ec7c90b74c811d.pdf