سطوح خلاقیت براساس حکمت متعالیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 استادیار گروه علوم تربیتی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

3 استادیار گروه فلسفه و کلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

هدف از نوشتار حاضر، بررسی سطوح خلاقیت بر اساس حکمت متعالیه است. بدین منظور از رویکرد کیفی و روش توصیفی ـ تحلیلی استفاده شده است. در دیدگاه صدرا، خلاقیت، بخشی از توانایی نفس انسان است. خداوند، نفس انسان را به گونه‌ای آفریده که قدرت و توانایی ایجاد صور اشیا مجرد و مادی را دارد. این تحقیق نشان می‌دهد که از منظر صدرا، واژگان «خلق» و «ابداع»، دو واژه بسیار مهم و کلیدی ناظر بر مفهوم خلاقیت‌اند، که خود بیانگر دو سطح مختلف خلاقیت (خلق از ماده و خلق از عدم) می‌باشد. براین اساس، برای خلاقیت انسان دو سطح کلی در نظر گرفته شده است که عبارتست از خلاقیت متعارفه و متعالیه. خلاقیت نوع اول در حیطه خیال متصل شکل می‌گیرد و محصول آن در مقام تحقق خارجی مسبوق به ماده و مدت است و خلاقیت نوع دوم مستلزم اتصال به خیال منفصل(عالم مثال) و داشتن نفس مزکی و همت است. در این سطح حقایقی که نفس مزکی بعد از مشاهده صور خیالی (در خیال منفصل)، در نفس خود انشا می‌کند، در مقام تحقق خارجی، بدون واسطه ماده و عوامل دیگر و بدون صرف مدت زمان، به‌صورت دفعی، در عالم خارج ایجاد می شود. از منظر صدرا در خیال متصل انسانی، قوه متصرفه با کارکردهای چهارگانه خود، نقش مهمی در تکوین خلاقیت دارد. خلاقیت این قوه (خلاقیت متعارفه) به سطوح جزئی‌تر تقسیم‌‌بندی می‌شود که عبارتنداز: 1) تصرف در صور و معانی (به واسطه ترکیب و تجزیه)؛ 2) محاکات محسوسات؛ 3) محاکات معقولات.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Lifestyle with a Comparative Approach between the Allameh Tabatabai's and Dalai Lama's Viewpoints

نویسندگان [English]

  • javad Maddahi 1
  • Ali Hossenizadeh 2
  • Mohammad Davoudi 2
  • Mohammad fathAlikhani 3
چکیده [English]

This study has been conducted with the aim of identifying the similarities and differences of lifestyle from the Allameh Tabatabai's and Dalai Lama's viewpoints. The study applied an interdisciplinary approach which involves both ethics and psychology and it also used a scientific-religious approach. The methodology of this study was the theoretical analysis of religious and psychological texts. The results showed that Allameh Tabatabai believes the scope of lifestyle is divided into four categories of the relationship with God, self, the others, and nature that last three categories are placed under the relationship with God; but, Dalai Lama pays attention to just three categories of the relationship with self, the others, and nature and ignores the category of the relationship with God. Although both of them are basically different in terms of principles and goals, they discuss self-knowledge, kindness, respect for parents, love for spouse, and protection of environment and they also criticize technology. In fact, Allameh Tabatabai has a doctrinal-ethical approach and Dalai Lama believes in secular ethics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • lifestyle
  • Allameh Tabatabai
  • Dalai Lama
  • Islamic Ethics
  • Islamic psychology