تبیین مدل عملکردی انگیزش بر اساس منابع اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر پژوهشگاه قرآن و حدیث

چکیده

هدف پژوهش حاضر، «تبیین مدل عملکردی انگیزش بر اساس منابع اسلامی» بود. روش پژوهش حاضر، «توصیفی- تحلیلِ مفهومی» بود. یافته ها نشان داد که، 1. «نیّت»، متاثر از سه گروه عوامل است: الف. عوامل درون فردی بنیادین که عبارتند از: «انواع روح»، «مزاج و طبایع»، و «گرایشات فطری»؛ ب. عوامل درون فردی فرایندی که عبارتند از: «نظام شناختی- عقیدتی» و «نظام طرحواره­های عاطفی-هیجانی»؛ ج. «عوامل برون فردی» که شامل محیط، و شرایط فرهنگی است؛ 2. از دیدگاه منابع دینی، جلوه های انگیزش را در سه دسته می­توان قرار داد: الف. «جلوه های رفتاری»، مثل عمل صالح (شاخص تلاش)، صبر و بردباری (شاخص استقامت)، و گزینش گری معیارهای دینی (شاخص انتخاب)؛ ب. «سطح مشغولیت و آمیختگی»، مثل یاد آخرت (مشغولیت شناختی)، تجربه هیجانات مختلف از قبیل خوف، حزن و... (مشغولیت هیجانی)، و دلسوزی در هدایت مردم (عاملیّت اجتماعی)؛ ج.«قلب سلیم»، که مهم ترین دستاورد و نتیجه نظام انگیزش دینی است و تأثیر متقابل بر نظام های شناختی و عاطفی ما دارد

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Explanation of a Functional Model of Motivation Based on Islamic Sources

نویسنده [English]

  • mohammadtaqi tabik
Researcher of Research Institute of Quran and Hadith
چکیده [English]

The purpose of this research was to explain a functional model of motivation based on Islamic sources. It applied a descriptive-conceptual methodology. The findings showed that 1) intention is effected by three groups of factors: a) basic intra-personal factors including the types of souls, temperament and nature, and inner trends; b) process intrapersonal factors including cognitive-ideological system and emotional schema system; c) extrapersonal factors which include environment and cultural situations; 2) the effects of motivation can be divided into three groups from the viewpoint of religious sources: a) behavioral effects such as good deed (a criterion of attempt), patience (a criterion of resistance), and the selection of religious criteria (a criterion of selection); b) the level of involvement such as remembering the Hereafter (cognitive involvement), the experience of different emotions including fear, sadness, and so on (emotional involvement), and empathy for guiding people (social agency); c) healthy heart which is an important result of religious motivation system and has an effect on our cognitive and emotional systems

کلیدواژه‌ها [English]

  • intention
  • soul
  • Fitrat
  • temperament
  • reason
  • cognitive-ideological system
  • emotional schemas
  • healthy heart

مراجع

قرآن کریم
** نهج‌البلاغه
1. آمدی، عبدالواحد بن محمد (1426ق)، غررالحکم و دررالکلم، قاهره: دارالکتاب الاسلامی.
2. ابن‌بابویه، محمد بن علی (1389)، الامالی، تهران: نسیم کوثر.
3. ابن‌بابویه، محمد بن علی (1385)، علل الشرایع، قم: کتابفروشی داوری.
4. ابن‌بابویه، محمد بن علی (1413ق)، من لایحضره الفقیه، بیروت: دارالاضواء.
5. ابن‌شعبه، حسن بن علی (1392)، تحف العقول، قم: مؤسسه علمی−فرهنگی دارالحدیث.
6. احمدپور، مهدى؛ محمدتقى اسلامى؛ محمد عالم‏زاده نورى و مهدى على‏زاده (1386)، کتاب شناخت اخلاق اسلامى: گزارش تحلیلى میراث مکاتب اخلاق اسلامى‏، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى.
7. اخوان الصفا (1412ق)، رسائل اخوان الصفا و خلان الوفاء، بیروت: دارالاسلامیه.
8. اسپیلکا، برنارد (1390)، روان‌شناسی دین، براساس رویکرد تجربی، تهران: رشد.
9. پسندیده، عباس (1388)، اخلاق‌پژوهی حدیثی، تهران: انتشارات سمت.
10. تبیک، محمدتقی (1396)، «تبیین سازه انگیزش براساس منابع اسلامی»، پژوهشنامه روان‌شناسی اسلامی، س3، ش7، ص3−27.
11. جوادی آملی، عبدالله (1386)، فطرت در قرآن، قم: مرکز نشر اسراء.
12. جوادی آملی، عبدالله (1384)، وحی و نبوت در قرآن، قم: مرکز نشر اسراء.
13. حر عاملی، محمد بن حسن (1403ق)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
14. داودی، محمد (1387)، سیره تربیتی پیامبر و اهل‌بیت، ج3 (تربیت اخلاقی)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
15. راغب اصفهانی (1373)، الذریعة الی مکارم الشریعة، قم: الشریف الرضی.
16. ریو، مارشال (2015)، انگیزش و هیجان، ترجمه یحیی سیدمحمدی (1395)، تهران: نشر ویرایش.
17. سیاسی، علی‌اکبر (1379)، نظریه‌های شخصیت یا مکاتب روان‌شناسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
18. شجاعی، محمدصادق (1391)، انگیزش و هیجان: نظریه‌های روان‌شناختی و دینی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
19. شیدان‌شید، حسینعلی (1383)، عقل در اخلاق از نظرگاه غزالی و هیوم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
20. طباطبایی، محمدحسین (1374)، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
21. غزالی، محمد بن محمد (1365)، احیاء علوم الدین، ترجمه حسین خدیو جم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
22. غزالی، محمد بن محمد (1368)، کیمیای سعادت، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
23. فارابی، محمد بن محمد (1361)، اندیشه‌های اهل مدینه فاضله، ترجمه و تحشیه دکتر سیدجعفر سجادی، تهران: کتابخانه طهوری.
24. فارابی، محمد بن محمد (1371)، سیاست مدنیّه، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
25. فارابی، محمد بن محمد (1364)، فصول منتزعه، تهران: مکتبه الزهراء.
26. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1399ق)، الحقایق فی محاسن الاخلاق، بیروت: دارالکتاب العربی.
27. کلینی، محمد بن یعقوب (1413ق)، اصول الکافی، بیروت: دارالاضواء.
28. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحارالانوار، بیروت: مؤسسه الوفاء.
29. مجلسى، محمّدباقر بن محمّدتقى (1404ق)، مرآة العقول فی شرح اخبار الرسول، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
30. محمدی ری‌شهری، محمد (1386)، دانشنامه عقاید اسلامى، قم: مؤسسه علمى فرهنگى دارالحدیث‏.
31. مسعودی، عبدالهادی (1393)، روابط اجتماعی از نگاه قرآن، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
32. مسکویه، احمد بن محمد (1426ق)، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، قم: طلیعه النور.
33. مصباح یزدی، محمدتقی (1376)، اخلاق در قرآن، ج1 و 2، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
34. نراقی، محمد مهدی (1422ق)، جامع السعادات، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
35. نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1413)، اخلاق ناصری، تهران: علمیه اسلامیه. 
36. وولف، دیوید، ام (1997)، روان‌شناسی دین، ترجمه دکتر محمد دهقانی (1386)، تهران: انتشارات رشد.
37. هفرن، کیت و بونیول، ایلونا (2011)، روان‌شناسی مثبت‌نگر: نظریه‌ها، پژوهش‌ها و کاربست‌ها، ترجمه محمدتقی تبیک و محسن زندی (1394)، قم: پژوهشگاه قرآن و حدیث.
38. هالجین، ریچارد پی و ویتبورن، سوزان کراس (2003)، آسیب‌شناسی روانی: دیدگاه‌های بالینی درباره اختلال‌های روانی، ج1، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران: نشر روان.
39. Krapp, A. (2013), Moral Motivation from the Perspective of the Self Determination Theory and the Person-Object Theory of Interest. In  Fritz Oser, Handbook of Moral Motivation, Rotterdam: Sense Publishers.
40. Maslow, A, H. (1970), Motivation & Personality. New York: Harper & Row.
41. Pervin, L. A. (2003), The science of personality (2nd ed). Oxford & New York: Oxford University Press
42. Reeve, J. (2009), Understanding motivation and emotion (5th ed.). New York: Wiley.
43. Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000), “Intrinsic and extrinsic motivation. Classic and new directions”, Contemporary Educational Psychology. 25, 54-67.
44. Watson, P.J. Hood, R.W; Foster, S.G; Morris, R.J. (1988), Sin, depression, and narcissism. Review of religious research, Vol. 29, No. 3. PP. 295-305.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار