اثربخشی «قصه‌های قرآنی» بر «ذهنیت فلسفی» و «گرایش به تفکر انتقادی» دانش‌آموزان دختر پایه ششم ابتدایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور

2 آموزگار مقطع ابتدایی شهر قاینات

چکیده

هدف از پژوهش حاضر اثربخشی «قصه‌های قرآنی» بر «ذهنیت فلسفی» و «گرایش به تفکر انتقادی» دانش‌آموزان دختر پایه ششم ابتدایی بود. روش پژوهش شبه‌آزمایشی بود که با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تعداد افراد نمونه از بین همه دانش‌آموزان دختر پایه ششم ابتدایی شهر قاین انتخاب شدند؛ به این صورت که از بین دانش‌آموزان یادشده، دو کلاس انتخاب شدند که 20 نفر در گروه آزمایش و 20 نفر در گروه کنترل قرار گرفتند. از دو پرسشنامه ذهنیت فلسفی و گرایش به تفکر انتقادی برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده شد. تحلیل داده‌ها با به کار بردن نرم‌افزار spss و آزمون کوواریانس انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد که استفاده از قصه‌های قرآنی بر افزایش ذهنیت فلسفی و گرایش به تفکر انتقادی دانش‌آموزان پایه ششم ابتدایی تأثیر مثبت دارد؛ بنابراین به دست‌اندرکاران نظام آموزش و پرورش ابتدایی سفارش می‌شود که از قصه‌های قرآنی در مدارس ابتدایی استفاده شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Quranic Stories on Philosophical Mentality and Critical Thinking Tendency among the Sixth Grade Elementary School Girl Students

نویسندگان [English]

  • Ali Akbar Ajam 1
  • Zahra Mobasheri 2
1 Assistant Professor of Department of Educational Sciences, Payam Nour University, Iran
2 Teacher of Elementary School
چکیده [English]

The purpose of this study was to investigate the effectiveness of Quranic stories on philosophical mentality and critical thinking tendency among the sixth grade elementary school girl students. The sample of this quasi-experimental study was selected by the cluster sampling among all the sixth grade elementary school girl students in the city of Ghayen. The sample was divided into two test and control groups of 20. The data were collected by two questionnaires of philosophical mentality and critical thinking tendency. The data were analyzed by covariance analysis using SPSS software. Based on the results, Quranic stories have a positive effect on increasing philosophical mentality and critical thinking tendency among the sixth grade elementary school students. Therefore, it is suggested that educational system use Quranic stories in elementary schools.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quranic stories
  • philosophical mentality
  • critical thinking tendency
  • students
  • sixth grade elementary school
1. قرآن کریم.
2. اریکسون، میلتون (1382)، قصه درمانی، ترجمه مهدی قراچه داغی، تهران: دایره.
3. اسماعیل‌بیگی، منیژه؛ یاسر رضاپورمیرصالح؛ فاطمه بهجتی اردکانی و شهریار نیازی (1396)، «اثربخشی آموزش مفاهیم اخلاق در خانواده به شیوه قصه‌گویی براساس قصه‌های دینی و قرآنی بر هوش اخلاقی و هوش هیجانی دختران نوجوان»، فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، س12، ش41، ص7−22.
4. اسمیت، فیلیپ جی، هولفیش، هنری گوردون (1389)، تفکر منطقی روش تعلیم و تربیت، ترجمه علی شریعتمداری، تهران: انتشارات سمت.
5. بحرینی‌زاده، آناهیتا؛ مریم سیف نراقی و عزت‌الله نادری (1397)، «ارائه الگویی به منظور پرورش ذهنیت فلسفی در برنامه درسی ریاضی دوره ابتدایی»، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، س9، ش4، ص191−216.
6. جعفری، آزاده (1391)، «نقش قصه بر گسترش فعالیت ادبی ویژه کودکان و نوجوانان»، نسخه شماره2560، نخستین روزنامه کودکان و نوجوانان.
7. جعفری‌زاده، فاطمه و حمید حجتی (1396)، «تأثیر قصه‌های قرآنی بر عزت‌نفس کودکان پیش‌دبستانی گنبد کاووس در سال 1395»، پژوهش پرستاری، س12، ش3، ص1−6.
8. جمشیدیان قلعه سفیدی، توران و علی‌اکبر خمیجانی فراهانی (1388)، «رابطۀ زبان مادری، جنسیت و سن با سطح تفکر انتقادی»، پژوهش زبان‌های خارجی، ش55، زمستان، ص 71-86.
9. چینی‌فروشان، محسن (1385)، قصه زندگی، ویژه‌نامه دهمین جشنواره قصه‌گویی‌کشوری، تهران:‌ کانون پرورش فکری کودکان.
10. حسینی (ژرفا)، ابوالقاسم (1379)، مبانی هنری قصه‌های قرآن، ج3، قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
11. خلجی، حسن (1391)، «بررسی تأثیر تربیتی قصه‌های قرآنی در تربیت دینی کودکان»، نشریه علمیتخصصی پژوهش‌نامه تبلیغی، س1، ش1، ص 97-116.
12. خلیلی صدرآباد، افسر و فرامرز سهرابی (1390)، «اثربخشی آموزش تفکر انتقادی بر نگرش کلی دانش‌آموزان نسبت به سوء مصرف مواد مخدر»، مجلۀ روان‌شناسی 5. دوره 15، ش 3، ص 268-283.
13. رحماندوست، مصطفی (1381)، قصه‌گویی و راه و رسم، تهران: رشد.
14. رئوف، علی، (1385)، سهم معلم شیوۀ معلم، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
15. سلیمان‌نژاد، اکبر و حورا سودی (1393)، «بررسی تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی از طریق قصه‌های قرآنی بر کودکان»، س7، ش2، پیاپی 25، ص81-97.
16. سلیمانی، تقی (1385)، زیباترین قصه جهان، ویژه‌نامه دهمین جشنواره قصه‌گویی کشوری، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان تهران.
17. شاه‌آبادی، محمدرضا؛ احقر قدسی و سعید بهشتی (1393)، «تأثیر قصه‌های قرآنی بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان»، مطالعات آموزش و آموزشگاهی، س3، ش9، ص113−135.
18. شاه آبادی، محمدرضا؛ احقر قدسی و سعید بهشتی (1395)، «تأثیر قصه‌های قرآنی بر مهارت پرسشگری دانش‌آموزان»، خانواده و پژوهش، دوره 13، ش32 ، ص33-46.
19. شرفی، محمدرضا (1381)، تفکر برتر، تهران: انتشارات سروش.
20. شریعتمداری، علی (1373)، فلسفه، مسائل فلسفی، مکتب‌های فلسفی، مبانی علوم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
21. شعبانی، حسن (1380)، «تأثیر روش حل مسئله به صورت کار گروهی بر روی تفکر انتقادی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان چهارم ابتدایی شهر تهران»، رسالۀ دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، چاپ نشده.
22. شعبانی، حسن (1386)، مهارت‌های آموزشی و پرورشی (روش‌ها و فنون تدریس)، تهران: انتشارات سمت.
23. صفایی‎مقدم، مسعود؛ سیدمنصور مرعشی؛ محمدجعفر پاک‎سرشت؛ خسرو باقری و حسین سپاسی (1385)، «بررسی تأثیر برنامه آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش مهارت‎های استدلال دانش‎آموزان پسر پایه سوم راهنمایی مدرسه نمونه دولتی اهواز»، فصلنامه علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، س13، ش2، ص31−54.
24. عطاءاللهی، محبوبه (1387)، «پله‌ پله تا نوشتن»، جزوه کاری: مجموعه طرح‌های ادبی تخیلی، مرکز آفرینش‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان تهران.
25. عجم، علی‌اکبر (1394)، «نقش آمادگی خودراهبری یادگیری و گرایش به تفکر انتقادی در تعامل دانشجویان در محیط آموزش تلفیقی»، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، دوره 15، ش29، ص215 – 226.
26. فهیمی‌تبار، (1391)، «تفسیر فقهی اهل‌بیت‌b از قصه‌های قرآنی و رهیافت‌های آن»، دوفصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، شماره اول، پاییز و زمستان، ص49-66.
27. فرامرز قراملکی، احد و زهرا اُمی (1384)، «فلسفه برای کودکان از تفکر منطقی تا تجارب فلسفی، ویژه ‌نامه فلسفه و کودک»، بنیاد حکمت صدرا، ش1، ص 27ـ 34.
28. مایرز، چت (1386)، آموزش تفکر انتقادی، ترجمه خدایار ابیلی، تهران: سمت.
29. محبوبی، محمد؛ مرضیه جعفریان جزی و الهه خراسانی (1391)، «بررسی مقایسه‌ای مهارت‌های تفکر انتقادی و گرایش به تفکر انتقادی در دانشجویان جانباز و غیرجانباز»، مجله طب انتظامی، دوره 14، ش4، ص289-294.
30. مرعشی، سیدمنصور (1385)، «بررسی تأثیر روش اجتماع پژوهشی در برنامه آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش مهارت‌های استدلال دانش‌آموزان پایه سوم راهنمایی»، رساله دکتری، اهواز دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید چمران.
31. مرعشی، منصوره و همکاران (1386)، «بررسی تأثیر روش اجتماع پژوهش بر پرورش مهارت‌های استدلال در دانش‌آموزان دختر پایه سوم راهنمایی»، فصلنامه مطالعات برنامه درسی، س2، ش7، ص 95-122.
32. معروفی، یحیی و محمدرضا یوسف‌زاده  (1390)، «رابطه بین مهارت‌های تفکر انتقادی و سلامت روانی دانش‌آموزان دختر دوره پیش‌دانشگاهی شهر همدان»، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی همدان، ش63، ص53−61.
33. مهدی‌زاده، حسین؛ فریبا لطفی و مریم اسلام‌پناه (1390)، «بررسی تأثیر نقشه‌های استدلالی بر تفکر انتقادی دانش‌آموزان»، فناوری آموزش، دوره 7، ش2، ص 153-160.
34. ناظمی، یحیی (1385)، ادبیات کودکان رویکردی بر قصه‌گویی و نمایش خلاق، تهران: چاپار.
35. نوری، سوده؛ ایراندخت فیاض و اصغر سیف (1392)، «تأثیر ذهنیت فلسفی بر توانایی حل مسائل ریاضی دانش‌آموزان سال سوم راهنمایی شهر همدان به تفکیک جنسیت»، ش1، بهار و تابستان، ص121-139.
36. نوشادی، ناصر (1385)، بررسی گرایش دانشجویان رشته های علوم انسانی به تفکر انتقادی: ارائه چارچوب مفهومی برای پرورش تفکر انتقادی دانشجویان علوم انسانی، کنگره ملی علوم انسانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ص 263-299.
37. نیستانی، محمدرضا و داود امام وردی (1390)، «بررسی نقش تفکر انتقادی در زندگی اجتماعی»،‌ فلسفه و کودک، ش4، ص39 تا 50.
38. هویدا، رضا و رضا همایی (1389)، «تأثیر قصه‌های قرآنی بر هوش هیجانی کودکان»، مطالعات تربیتی و روان‌شناسی، دوره 11، ش 1، ص61-76.
39. یوسفی، محمدرضا (1386)، قصه و قصه‌گویی، تهران: پیک بهار.
40. Bleazby, J, (2007), Reconstructing Gender in the Philosophy for Children Program Paper presented at the Australasian Association of Research in Education Conference, University of Notre Dame, Fremantle, Western Australia 25-29 November.
41. Bleazby, Jennifer, (2007), “Social Reconstructional Learning: Using John Dewey to Overcome Problematic Philosophy for Children& Dualisms in Education and Philosophy”, PhD dissertation, New South Wales.
42. Facione, P. A. (1990), Critical Thinking: A Statement of Expert Consensus for Purposes of Educational Assessment and Instruction. Research Findings and Recommendations.
43. Gost man, I, (2010), “Sitting in the Waiting Room: Paulo Freire and the Critical Turn in the Field of Education”, Educational Studies, 46: PP. 376-39
44. Lipman, M, (1988), Philosophy Goes to school, Philadelphia: Temple university press.
45. Ricketts, J. C. (2003), The efficacy of leadership development, critical thinking disposition and student academic performance on the critical thinking skills of selected youth leadfers, a dissertation presented to the gradute school of the university of florida in partial fulfillment of the requirements for the degree of doctor of philosophy, university of florida.
46. Seif, A. A. (2011), Modern educational psychology. Tehran: Doran. (in Persian).
47. Tiwari, lai, so & yuen, (2006), A comparison of the Effects of problem-based learning and lecturing on the Development of students, critical Thinking, Medical Education, 40, 547-554.