تحلیل روان‌شناختی مناسک حج

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی موسسه امام

چکیده

پژوهش حاضر که با هدف شناسایی نقش مناسک حج در ابعاد روان‎شناختی انسان تدوین گردیده، با بهره‏گیرى از روش توصیفى−تحلیلى و با مراجعه به منابع معتبر اسلامى و دانش روان‏شناسى، به تجزیه و تحلیل مناسک حج و اثربخشی آن در ابعاد شناختی، عاطفی و رفتارى حج‏گزار پرداخته است. نتایج پژوهش نشان داد که مناسک حج در بعد شناختی می‎تواند موجب معنا بخشیدن به تمام رفتارها، تقویت هویت دینی و تمدنی، تعمیق شناخت معارف دینی ‎شود. همچنین در بعد عاطفی مناسک حج می‎تواند سبب افزایش احساس آرامش، تقویت دلبستگى به خدا و بالا بردن احساس حرمت خود حج‏گزار ‏شود. در بعد رفتاری نیز مناسک حج می‎تواند موجب گسترش رفتارهاى مهرورزانه و محبت کردن به دیگران از سوی حج‏گزار، تقویت رفتار همدلانه و کاهش بسیارى از رفتارهاى نابهنجار و غیراخلاقى شود و حج‎گزار به کنترل درونى بیشتری دست یابد

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Psychological Analysis of the Rites of Hajj

نویسنده [English]

  • Mohammad Reza Ahmadi
Assistant Professor of Department of Psychology, Imam Khomeini Education and Research Institute
چکیده [English]

This descriptive-analytical research, conducted to investigate the role of the rites of Hajj in human's psychological dimensions, examined the rites of Hajj and their effectiveness on pilgrim's cognitive, emotional, and behavioral dimensions. The results showed that the rites of Hajj can mean all behaviors, strength religious and civilizational identity, and deepen religious knowledge in terms of cognitive dimension. Regarding emotional dimension, the rites of Hajj can increase the sense of calmness, strength the level of dependence on God, and increase the sense of pilgrim's esteem. In the case of behavioral dimension, the rites of Hajj can cause pilgrim to kindly behave with others, strength his/her sympathetic behaviors, reduce many abnormal and unethical behaviors, and cause pilgrim to control him/herself much better.

کلیدواژه‌ها [English]

  • rites of Hajj
  • psychological analysis of Hajj
  • psychology of religion

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. نهج‏البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی (1372)، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
  3. احمدی، محمدرضا (1387)، «اثربخشی مناسک حج بر سلامت روانی حجاج»، دوفصلنامۀ مطالعات اسلام و روان‎شناسی، س2، ش3، ص47ـ74.
  4. آزاد، حسین (1378)، روان‏شناسى مرضى، تهران: بعثت.
  5. آلپورت، گوردون (1371)، روان‏شناسى اجتماعى از آغاز تاکنون، ترجمه محمدتقى منشى‏طوسى، مشهد: آستان قدس رضوی.
  6. ابن‏شعبه حرّانى، حسن بن على (1384ق)، تحف‏العقول، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
  7. احمدى، حبیب (1384)، جامعه‏شناسى انحرافات، تهران: سمت.
  8. افروز، غلامعلى (1383)، «حج چیست؟ حاجى کیست؟»، میقات حج، س13، ش49، ص1.
  9. پروچاسکا، جیمزا و جان. بسى نورکراس (1381)، نظریه‏هاى روان‏درمانى، ترجمه یحیى سیدمحمدى، تهران: رشد.
  10. بى‏ریا، ناصر و همکاران (1374)، روان‏شناسى رشد، ج2، تهران: سمت.
  11. جان‏بزرگى، مسعود (1378)، «بررسى اثربخشى روان‏درمانگرى کوتاه‏مدت آموزش خوددرمانگرى با و بدون جهت‏گیرى مذهبى اسلامى بر مهار اضطراب و تنیدگى»، رسالۀ دکتری، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
  12. جلیل‏وند، محمدامین و جواد اژه‏اى (1375)، «مطالعه رابطه نماز و اضطراب در دانش‏آموزان دبیرستان شهر تهران»، مجموعه مقالات همایش نقش دین در بهداشت روانى، تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایران.
  13. جوادى آملى، عبداللّه (1376)، عرفان حج، تهران: مشعر.
  14. حرّ عاملى، محمّد بن حسن (1409ق)، وسائل ‏الشیعه، ج1، قم: انتشارات آل البیت لإحیاء التراث.
  15. دادستان، پریرخ (1376)، «آدلر و آدلری‌نگرى»، مجله روان‎شناسی، ش4، زمستان، ص3033ـ329.
  16. دولت‌شاهی، بهروز و همکاران (1380)، چکیده مقالات اولین همایش بین‌المللی نقش در بهداشت روانی، تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایران.
  17. دوران، بهزاد (1383)، آموزش‏وپرورش و گفتمان نوین، تهران: پژوهشکده تعلیم و تربیت.
  18. دیلمی همدانی، ابی‎شجاع شیرویه بن شهردار (1406ق)، الفردوس بماثور الخطاب، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  19. رى‏شهرى، محمّد (1376)، الحج و المعمرة فى الکتاب و السنة، قم: دارالحدیث.
  20. سامووار، لارى را و همکاران (1379)، ارتباط بین فرهنگ‏ها، ترجمه غلامرضا کیانى و اکبر میرحسنى، تهران: باز.
  21. سلیمى، على و محمد داورى (1380)، جامعه‏شناسى کجروى، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  22. سیوطی، جلال‎الدین (1414ق)،‎ الدر المنثور فی التفسیر المآثور، بیروت: دارالفکر.
  23. شاملو، سعید (1380)، بهداشت روانى، تهران: انتشارات رشد.
  24. شجاعى، محمدصادق (1383)، توکل به خدا راهى به سوى حرمت خود و سلامت روان، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  25. شرفى، محمّدرضا (1381)، جوان و بحران هویت، تهران: سروش.
  26. ضیاءآبادى، سیدمحمّد (1384)، حج برنامه تکامل، تهران: مشعر.
  27. قائمى‏نیا، علیرضا (1381)، تجربه دینى و گوهر دین، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  28. قوامى، صغرى (1371)، «تأثیر حرمت خود در پیشرفت تحصیلى»، مجله تربیت، ش9، ص38ـ49.
  29. کلینى، محمّد بن یعقوب (1362)، فروع کافى، چ4، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  30. گلزاری، محمود (1389)، «تأثیر عمره مفرده بر سلامت روان، شادکامی و عمل به باورهای دینی دانشجویان»، دوفصلنامۀ مطالعات اسلام و روان‌شناسی، س4، ش7، ص111ـ126.
  31. مایلى، آر. (1373)، ساخت، پدیدآیى و تحول شخصیت، ترجمه محمود منصور، تهران: دانشگاه تهران.
  32. مجدتیمورى، میرمحمدولى (1380)، مراسم مذهبى، عبادت و مکان‏هاى دین در بهداشت روان، چکیده مقالات همایش نقش دین در بهداشت روان، تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.
  33. مزلو، آبراهام (1372)، انگیزش و شخصیت، ترجمه احمد رضوانى، مشهد: آستان قدس رضوی.
  34. مطهّرى، مرتضى (1362)، مقدمه‏اى بر جهان‏بینى اسلامى، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  35. نصر، سیدحسین (1359)، علم و تمدن در اسلام، تهران: خوارزمی.
  36. نلر، جرج فردریک (1379)،‎ انسان‏شناسى تربیتى، ترجمه محمدرضا آهنچیان و یحیی قائدی، تهران: آییژ.
  37. نورى، میرزاحسین (1408ق)، مستدرک‏الوسائل، ج10، قم: مؤسسه آل‎البیت.
  38. نیک‎زینت، متین (1379)، چکیده مقالات اولین همایش بین المللی نقش دین در بهداشت روانی، تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایران.
  39. هاشمى، جمال (1376)، روان‏شناسى حرمت خود، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  40. هانتینگتون، ساموئل (1378)، برخورد تمدن‏ها و بازسازى نظم جهانى، تهران: دفتر پژوهش‎های فرهنگی.
  41. یگانه، صدیقه (1370)، آثار تربیتی زیارت، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
    1. Beit-Hallhami, B. & M. Argyle (1997), the Psychology of Religious Behavior, Belief and Experience, Routledge, London.
    2. Byng Hall, J., (1995), Rewritting Familly Scripts, New York, Guilford Press.
    3. Corsini, R.J. (1987), Encyclopedia of psychology, v. l3, Wiley, neww York.
    4. Cooper Smith, S.A. (1969), The Antecedents of self self-esteem, W.H. Freman, San Francisco.
    5. Frankl, V.E. (1975), Man's search for meaning, Beacon press, Boston.
    6. Gilkes, C., (1980), “The Black Church as a therapeutic Community: Suggested Areas for Reseach into the the Black Religious Experience”, Journal of the Interdenominational Theological Center, 8, p. 29-44.
    7. James, W. (2002), The Varieties of Religious Experience, Routledge, London.
    8. Kroll, I. & W. Sheehan, (1989), “Religious Belives and Practices among 52 Psychiatric in Patient in Minnesota”, American Journal of psycology, p. 109-673.
    9. Levin, J.S. (1996), Religion in again and health: theoretical foundations and methodological frontiers, ASAGE, pub, Inc.
    10. Morris, P.A. (1983), The effect of pilgrimage on anxiety, depression and religious attitude, New York: Villard Books.
    11. Olmstead R.T. other (1991), “Logitud ass Essment of the Relationship Between Selfsteem, Fatalism, Loneliness, Andsubstance Abuse”, Journal of Social Behavior and personality, 6.
    12. Propst, L.R. (1988),  Psycotherapy in a Religious Framework, Human Scinces Press.
    13. Stark. R. & S. Bainbridge (1996), Religion Deviance and Social Control, New Yokr, the Guilford Press.
    14. Rowatt, W.C. & Kirikpatrik (2001), Tow Dimentions of attachment to God and Their Relation to Affect, Guilford, New York.
    15. Strauman, J. & other (1993), "Self-discrepancy and natural killer cell activit", journal of personality and social psycology.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار