تدوین مدل مفهومی مرکزیت بخشی نابهنجار به خود در منابع اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم

2 پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم

3 مرکز تحقیقات زن و خانواده، قم

چکیده

هدف پژوهش حاضر تدوین مدل مفهومی ساختاری مرکزیت‌بخشی نابهنجار به خود در منابع اسلامی و بررسی میزان روایی آن بود. نخست با رویکردی کیفی در قسمت جمعآوری متون و رسیدن به متون برگزیده، از روش حوزههای معنایی و در قسمت تحلیل متون، از روش تحلیل محتوای کیفی سیه و شانون (2005) به شیوه تحلیل محتوای قراردادی استفاده شد؛ بدین‌منظور سه مرحله کدگذاری انجام و 526 کد در مرحله کدگذاری باز، 74 کد محوری در مرحله اول، 15 کد محوری در مرحله دوم، 3 کد انتخابی به عنوان مقوله عمده و یک مقوله هسته مرکزی شناسایی و مدل مفهومی سازه مرکزیتبخشی نابهنجار به خود ترسیم گردید. سپس در رویکردی کمّی با به‌کارگیری روش ارزیابی نظرات کارشناسان، شاخص روایی محتوایی مدل از یازده متخصص به روش نمونه‌گیری هدفمند سنجیده شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که سازه مرکزیتبخشی نابهنجار به خود دارای چهار مؤلفه خودرضایتی، خودبرتری، خودنمایشی و خودفزونی، 36 نشانه، شش شرط علّی (عدم شناخت خود یا جایگاه آن، عدم شناخت خداوند یا جایگاه او، خوددوست‌‌داری‌ذاتی، خودکم‌بینی، علاقه ذاتی به دیده شدن، بی‌نهایت‌طلبی ‌ذاتی) و یازده پیامد می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Developing Content Conceptual Model Abnormal Self-Centralization on the Islamic Sources

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Hafezi 1
  • Hamid Rafieihonar 2
  • Abbas Ayenehchi 3
1 Research Institute of Hawzeh and University
2 Islamic Sciences and Culture Academy
3 Women and Family Research Center
چکیده [English]

The aim of this study was to develop a structural conceptual model of abnormal self-centeredness in Islamic sources and to examine its validity. First, with a qualitative approach, in the section of collecting texts and reaching selected texts, the method of semantic domains and in the section of text analysis, the method of qualitative content analysis of Siah and Shannon (2005) were used as the method of contractual content analysis. For this purpose, three coding steps were performed and 526 codes were identified in the open coding stage, 74 pivot codes in the first stage, 15 pivot codes in the second stage, 3 selected codes as the main category and 1 central core category; And the conceptual model of the abnormal centralization structure was drawn. Then, in a quantitative approach, using the method of evaluating the opinions of experts, the content validity index of the model from 11 experts was measured by purposive sampling. Findings showed that the structure of abnormal centralization has 4 components (self-satisfaction, self-superiority, self-expression and self−exaggeration), 36 signs, 6 causal conditions (not knowing self or its place, not knowing God or His place, intrinsic self-control, self-doubt, intrinsic interest To be seen is inherently infinite) and 11 consequences.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Self
  • Self−centrism
  • Selfishness
  • Narcissism
  • Islamic Psychology

مراجع

قرآن کریم.
1. ‏‫ابراهیم نژاد، محمدرضا (۱۳۸۷)، «خودآرایی و خودنمایی از دیدگاه اسلام»، رهیافت انقلاب اسلامی، س2، ش4، ص93−104.
2. ‏‫ابوالفتوح‌رازی، حسین‌بن‌علی‌ (۱۳۶۶)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن مشهور به تفسیر شیخ ابوالفتوح رازی، تصحیح محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
3. ‏‫احمدی‌ تهرانی‌، علی‌ (۱۳۹۷)، اخلاق‌ اسلامی‌، مشهد: کانون‌ نشر کتاب‌.
4. ‏‫ارزانی، حبیب‌رضا و سعید آخوندی یزدی (۱۳۹۱)، «خودپسندی و زیان‌های آن از دیدگاه امام علیj»، اخلاق، دوره 8، ش30، ص92−118.
5. ‏‫‏‫امینی، ابراهیم (۱۳۷۵)، خودسازى یا تزکیه و تهذیب نفس‏، قم: شفق.
6. ‏‫تهرانی، مجتبی (۱۳۹۵)، اخلاق الاهی: مباحث قوه غضبیه، ویراستار محمدرضا جباران، ج7، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
7. ‏‫جواهری، محمدرضا (۱۳۹۵)، «واکاوری مفهوم حرص در اخلاق اسلامی در پرتو احادیث امام رضاj»، فرهنگ رضوی، دوره 4، ش16، ص143−176.
8. ‏‫دایر، وین (۱۳۸۲)، خود حقیقی شما، جستجوی خوشبختی، ترجمه علیرضا شاملو، تهران: رامانیوش.
9. ‏‫رفیعی‌هنر، حمید (۱۳۹۶)، روان‌شناسی مهار خویشتن با نگرش اسلامی، قم: مرکز آموزش و پژوهش امام خمینی. ‏‫
11. شاملی، دکتر نصرالله؛ و علی بنائیان اصفهانی (۱۳۹۰)، «تبیین میدان معنی شناسی مفهوم «بخل» در نهج‌البلاغه»، مشکوة، دوره 30، ش1، (پیاپی 110)، ص48−61.
10. ‏‫شبر، عبدالله بن محمدرضا (۱۴۲۹)، الاخلاق، کربلا: العتبه الحسینیه المقدسه.
11. ‏‫شجاعی، محمدصادق (۱۳۸۹)، نظریه‌های انسان سالم با نگرش به منابع اسلامی، قم: مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
12. ‏‫شجاعی، محمدصادق؛ مسعود جان‌بزرگی؛ علی عسگری؛ سیدمحمد غروی‌راد و عباس پسندیده (۱۳۹۳)، «کاربرد نظریه حوزه‌های معنایی در مطالعات واژگانی ساختار شخصیت بر پایه منابع اسلامی»، مطالعات اسلام و روان‌شناسی، دوره 8، ش15، ص7−38.
13. ‏‫شولتز، دوآن؛ و شولتس، نی آلن (۱۳۹۷)، نظریه‌های شخصیت (ویراست دهم)، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران: ویرایش.
14. ‏‫شیخ بهائی، محمدبن‌حسین (۱۳۸۷)، اربعین شیخ بهائی، ترجمه عبدالرحیم عقیقی‌بخشایشی، قم: دفتر نشر نوید اسلام.
15. ‏‫طباطبایی، سیدمحمدحسین (۱۳۹۶)، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم: الجماعه المدرسین بقم المشرفه، مؤسسه النشر الاسلامی.
16. ‏‫طباطبایی، سید محمد کاظم (۱۳۹۰)، منطق فهم حدیث. قم: مؤسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینیe.
17. ‏‫طوسی، محمد بن حسن (۱۴۰۹)، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
18. ‏‫عباس نژاد، محسن (۱۳۸۴)، قرآن، روان‌شناسى و علوم تربیتى، تحقیق ابوالقاسم حسینی، جواد بهادرخان، مهدی واعظ موسوی، محمد کاظم شریعتی، جواد افروغی، و حمید فغفور مغربى، ج1، مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى قرآنى حوزه و دانشگاه‏.
19. ‏‫عشریه، رحمان؛ و طاهرپور، هما (۱۳۹۵)، حوزه معنایی کبر واستکبار و واژگان همگون آن دو در قرآن وحدیث، مقاله ارائه شده در نخستین همایش ملی واژه‌پژوهی در علوم اسلامی.
20. ‏‫غزالی، محمد بن محمد (۱۳۸۶)، احیاء علوم الدین، ترجمه مؤیدالدین محمد خوارزمی، تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى‏.
21. ‏‫غزالی، محمدبن‌محمد (۱۳۸۶)، احیاء علوم الدین، ترجمه مؤیدالدین ‌محمد خوارزمی، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، علمی و فرهنگی.
22. ‏‫فتاحی، سید حمید (۱۳۷۲)، بهداشت روانی در اسلام، قم: نشر مرتضی.
23. ‏‫فرانکل، ویکتورامیل (۱۳۹۷)، انسان در جستجوی معنا، ترجمه امیر لاهوتی، تهران: جامی.
24. ‏‫فروم‌، اریک‌ (۱۳۶۴)، آناتومی‌ ویرانسازی‌ انسان‌، ترجمه احمد صبوری، تهران‌: فرهنگ.
25. ‏‫فروم، اریک (۱۳۹۷)، انسان برای خویشتن (پژوهشی در روان‌شناسی اخلاق)، تهران: بهجت.
26. ‏‫فیست، جس؛ فیست، ‏‫گرگوری ج؛ و رابرتس، تامیان (۱۳۹۴)، نظریه‌های شخصیت (ویراست 8)، ترجمه یحیی‌ سیدمحمدی‌، تهران: روان.
27. ‏‫فیض‌کاشانی، محمدبن‌شاه‌مرتضی (۱۳۷۶)، المحجه البیضاء، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم: دفتر انتشارات اسلامی.
28. ‏‫قدوسی، ابوالفضل؛ و میردریکوندی، رحیم (۱۳۹۲)، «بررسی مفهوم روان‌شناختی کبر در منابع اسلامی و مقایسه آن با خودشیفتگی»، معرفت، س22، ش192، ص83−93.
29. ‏‫حسینی محمدآباد، علی اصغر؛ و ابوذر حسینی محمدآباد (۱۳۹۴)، روش‌های اسلامی تأمین بهداشت روان: درمان خشم، ترس، کبر، خودکم بینی، حسد، حرص. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
30. ‏‫مختار عمر، احمد (۱۳۸۵)، معنی‌شناسی، ترجمه سیدحسن سیدی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
31. ‏‫مزلو، آبراهام‌ هرولد (۱۳۷۶)، انگیزش و شخصیت، ترجمه احمد رضوانی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس.
32. ‏‫مسعودی، عبدالهادی (۱۴۳۱)، نسیم حدیث، قم: دارالحدیث.
33. ‏‫مطهری، مرتضی (۱۳۹۴)، انسان کامل، قم: صدرا.
34. ‏‫مطهری، مرتضی (۱۳۷۷)، مجموعه آثار استاد شهید مطهرى‏ (ج 28)، قم: صدرا.
35. ‏‫مظاهری، حسین (۱۳۹۲)، دانش اخلاق اسلامی، تحریر فارسی مجید هادی‌زاده، اصفهان: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (شعبه اصفهان(.
36. ‏‫مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۷)، اخلاق در قرآن (ج ۱−3)، قم: مدرسة الإمام علی بن أبی طالبj.
37. ‏‫مهدوی کنی، محمدرضا (۱۳۸۴)، نقطه‌هاى آغاز در اخلاق عملى، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى‏.
38. ‏‫ موسوی خمینی، روح الله (۱۳۹۱)، کلمات قصار: پندها و حکمت‌ها، تهران: عروج (مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینیe).
39. ‏‫ موسوی خمینی، روح‌الله (۱۳۸۴الف‌)، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، مؤسسه ‌تنظیم ‌و نشر آثار امام ‌خمینی‌e.
40. ‏‫ موسوی خمینی، روح‌الله (۱۳۸۴ب‌)، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، قم: مؤسسه ‌تنظیم ‌و نشر آثار امام ‌خمینیe.
41. موسوی لاری، مجتبی (۱۳۸۷)، بررسى مشکلات اخلاقى و روانى، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامى‏.
42. ‏‫موسوی لاری، مجتبی (۱۳۹۱)، بررسی مشکلات اخلاقی و روانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
43. ‏‫نراقی، احمد بن‌ محمدمهدی (۱۳۷۸الف‌)، معراج السعاده، قم: مؤسسه‌ انتشارات‌ هجرت.
44. ‏‫هراتیان، عباسعلی؛ مژگان آگاه هریس؛ زهرا محمدی و فاطمه‌السادات شمسی‌نژاد (۱۳۹۳)، «ساخت و اعتباریابی مقیاس اسلامی حرص− قناعت»، روان‌شناسی و دین، دوره 7، ش4، ص5−22.
45. ‏‫هراتیان، عباسعلی؛ مژگان آگاه هریس و الهام موسوی (۱۳۹۲)، «ساخت و اعتباریابی مقیاس اسلامی تکبر−تواضع»، روان‌شناسی و دین، دوره 6، ش4، ص5−22.
46. ‏‫Allport, Gordon Willard. (1937), Personality: A psychological interpretation.
47. Ansbacher, Heinz Ludwig; & Ansbacher, Rowena R. (1956), The individual psychology of Alfred Adler: A systematic presentation in selections from his writings.
48. Burger, J. (1993), Personality, Brooks. Cole, Pacific Grove, CA.
49. Glaser, Barney G; & Strauss, Anselm L. (1967a), The constant comparative method of qualitative analysis. The discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research, 101, 158.
50. Glaser, Barney G; & Strauss, Anselm L. (1967b), The discovery ofgrounded theory: Strategiesfor qualitative research. Chicago: Aldire.
51. Grover, Kelly E; Carpenter, Linda L; Price, Lawrence H; Gagne, Gerard G; Mello, Andrea F; Mello, Marcelo F; & Tyrka, Audrey R. (2007), The relationship between childhood abuse and adult personality disorder symptoms. Journal of personality disorders, 21(4), 442−447.
52. Hall, Calvin S; Lindzey, Gardner; & Campbell, John B. (1998), Theories of personality. John Wiley & Sons Inc.
53. Hillmann, Manfred. (2004), Viktor E. Frankl’s existential analysis and logotherapy. Handbook of Motivational Counseling, 357.
54. Hjelle, Larry A; & Ziegler, Daniel J. (1992), Personality theories: Basic assumptions, research, and applications. McGraw-Hill Book Company.
55. Hsieh, Hsiu−Fang; & Shannon, Sarah E. (2005), Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative health research, 15(9), 1277−1288.
56. McKenzie, Karyn S; & Hoyle, Rick H. (2008), The Self-Absorption Scale: Reliability and validity in non−clinical samples. Personality and Individual Differences, 45(8), 726−731.
57. Ogrodniczuk, John S. (2013), Understanding and treating pathological narcissism. American Psychological Association.
58. Salin, Pascal (2000), Liberalism, Ed. Jacob, Paris.
59. Shultz, Kenneth S; Whitney, David J; & Zickar, Michael J. (2013), Measurement theory in action: Case studies and exercises. Routledge.
60. Strauss, Anselm; & Corbin, Juliet. (1990), Basics of qualitative research. Sage publications.
61. Tedeschi, James T; & Melburg, Valerie. (1984), Impression management and influence in the organization. Research in the sociology of organizations, 3(31−58).
62. Thomas, David R. (2006), A general inductive approach for analyzing qualitative evaluation data. American journal of evaluation, 27(2), 237−246.
63. Ingram, Rick E. (1990)< Self-focused attention in clinical disorders: review and a conceptual model. Psychological bulletin, 107(2), 156.
64. Slyter, S. L. (1989). Kohut's psychology of the self: Measures of healthy and defensive narcissism (Doctoral dissertation, University of Maryland, College Park).
65. Polit, Denise F; & Beck, Cheryl Tatano. (2006). The content validity index: are you sure you know what’s being reported? Critique and recommendations. Research in nursing & health, 29(5), 489−497.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار