نقش واسطه‎ای تفکر انتقادی در رابطه بین معنویت و سلامت روانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، گروه روان‎شناسی،دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب ، تهران، ایران

2 دکترای تخصصی روان‎شناسی، دانشیار، گروه روان‌شناسی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر تعیین نقش واسطه‎‎ای تفکر انتقادی در رابطه بین معنویت و سلامت روانی و نیز طرح پژوهش، همبستگی از نوع تحلیل مسیر بود. در ابتدا همبستگی بین متغیر‎ها بررسی و سپس برای بررسی نقش واسطه‎ای آزمون تحلیل مسیر انجام شد. 205 نفر از دانشجویان کارشناسی ارشد مجتمع دانشگاهی ولیعصرf در سال تحصیلی 1398−1399 در این پژوهش از نوع در دسترس شرکت داشتند و نیز از آزمون مهارت‎های تفکر انتقادی کالیفرنیا فرم (ب)، پرسشنامه معنویت و پرسشنامه سلامت عمومی استفاده شد. همبستگی بین نتیجه پرسشنامه سلامت روانی با تفکر انتقادی (158/0−=r و 05/0>P) و زیرمقیاس‎های خودآگاهی (510/0−=r و 001/0>P‎‎)، اهمیت اعتقاد‎‎‎‎‎‎های معنوی در زندگی (419/0−=r و 001/0>P‎‎)، فعالیت‎‎های معنوی (498/0−=r و 001/0>P) و نیاز‎‎های معنوی (260/0−=r و 001/0>P) از معنویت رابطه منفی معنادار نشان داد. در نتایج تحلیل مسیر نقش واسطه‎ای تفکر انتقادی در رابطه بین معنویت با سلامت روانی تأیید شد؛ همچنین تفاوت بین زیر مقیاس‎های معنویت نشان می‎دهد بین انواع معنویت مواردی که در آنها دو زیرمقیاس خودآگاهی و اهمیت اعتقادهای معنوی در زندگی نقش بیشتری داشته باشد، با تفکر و به صورت خاص تفکر انتقادی همراهی بیشتری دارد و می‎تواند بر سلامت روانی مؤثر باشند که خود نشان‎دهنده تفاوت معنویت‎های گوناگون در سلامت روان است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mediating role of Critical Thinking in relation between Spirituality and Mental Health

نویسندگان [English]

  • Saeed Rahbari 1
  • Mehrnaz Ahmadi 2
1 M.A., Department of Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Islamic Azad University, Tehran South Branch, Tehran, Iran
2 Ph.D. in Psychology, Associate Professor, Department of Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Islamic Azad University, Tehran South Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]

The aim of the present study was to determine the mediating role of critical thinking in the relationship between spirituality and mental health. The research design was correlation of path analysis type. First, the correlation between the variables was investigated and then the path analysis test was conducted to investigate the mediating role. 205 master's students of Valiasr University Complex participated in this accessible research in the academic year 2018-2019. Critical thinking skills tests of California form (B), spirituality questionnaire and general health questionnaire were used. Correlation between the result of mental health questionnaire with critical thinking (r= -0.158 and P<0.05) and self-awareness subscales (r= -0.510 and P<0.001), the importance of spiritual beliefs in life ( r= -0.419 and P<0.001), spiritual activities (r= -0.498 and P<0.001) and spiritual needs (r= -0.260 and P<0.001) from spirituality showed a significant relationship. In the results of path analysis, the mediating role of critical thinking in the relationship between spirituality and mental health was confirmed. The difference between the sub-scales of spirituality shows that among the types of spirituality, cases in which the two sub-scales of self-awareness and the importance of spiritual beliefs in life play a greater role with thinking and specifically critical thinking can be effective on mental health, which shows It is the difference between different spiritualities in mental health.

کلیدواژه‌ها [English]

  • mental health
  • spirituality
  • critical thinking

مراجع

  1. ابراهیمی‎‎، ا. ا.؛ س. اعرابی‎ و م.م. خالویی‎ (1392)، «مقایسه سلامت روان و مؤلفه‎های روان‎شناسی مثبت (امید و شادی و معنویت) در دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان برحسب سال‎های مختلف تحصیلی و ارتباط آن با پیشرفت تحصیلی آنان»‎‎، مجله دانشکده پزشکی اصفهان‎‎، س31، ش261، ص1885−
  2. اژدری‎فر‎‎، پ.س؛ ق. قاضی‎ و ر.ا. نورانی‎پور‎ (1389)، «بررسی تأثیر آموزش عرفان و معنویت بر سلامت روان دانش‎آموزان»‎‎، فصلنامه اندیشه‎های تازه در علوم تربیتی‎‎، س۲، ش18، ص105−
  3. امین خندقی‎‎، م. و ح. پاک‎مهر‎ (1390)، «ارتباط بین سلامت روان و تفکر انتقادی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مشهد»‎‎، اصول بهداشت روانی‎‎، س13، ش2، ص114−
  4. امینایی‎‎، م؛ م. اصغری ابراهیم‎آباد‎‎، م. آزادی و ر. سلطانی‎شال (1394)، «بررسی اعتبار و پایایی نسخه فارسی ‎‎‎پرسشنامه معنویت پارسیان و دونینگ»‎‎، ماهنامه اصول بهداشت روانی‎‎، س17‎‎، ش3، ص129ـ134.
  5. امینی، ن.؛ ع.ا. نیایش و م.ع. رحمانی (1394)، «بررسی اثربخشی آموزش حل مسئله و تفکر انتقادی بر سلامت روان دانش‎آموزان دختر و پسر راهنمایی شهرستان‎های مهر و لامرد»، اولین کنفرانس بین المللی روانشناسی و علوم تربیتی، شیراز.
  6. ایراندوست‎‎، م. ح (1397)، «چیستی معنویت و سیر معناپذیری آن در غرب»‎‎، فلسفه دین، س15، ش2، ص527−
  7. بهامین، ق.؛ ف. داروی‎فرد و ی.ز. صادقی‎فرد (1397)، «نقش واسطه‎ای معنویت در سلامت روان و گرایش به مصرف مواد مخدر»، پژوهش در دین و سلامت، دوره 4، ش4، ص69−
  8. بهرامی دشتکی‎‎، ه. (1387)، «معنا و معنویت از دیدگاه روان‎شناسان»‎‎، فصلنامه راه تربیت‎‎، س5، ش10، ص145−
  9. جانسون‎، ر (1396)، معنویت در مشاوره و روان درمانی: رویکردی آمیخته برای توانمندسازی مراجعان، ترجمه س. مطهری، تهران: آوای نور.
  10. جلالی‎‎، ق. (1386)، «تأثیر معناسازی در کار بر شادی و فرسودگی شغلی کارمندان دانشگاه اصفهان»، کارشناسی ارشد‎، مدیریت آموزشی‎، دانشگاه اصفهان.
  11. جوادی آملی، ع (1383)، ادب فنای مقربان، قم: مرکز نشر اسراء.
  12. جوادی‎پور، م.؛ گ. نیرومند و ف. کردستانی (آبان 1392)، «بررسی ارتباط بین سلامت روان و تفکر انتقادی دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز»، مجله واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، دوره 8، ش3، ص135−
  13. حمید‎‎، ن. و ز. دهقانی‎زاده‎ (1391)،‎ «رابطه بین معنویت‎‎، تعهد سازمانی و سلامت عمومی با عملکرد شغلی در پرستاران بالینی‎‎»، فصلنامه مدیریت پرستاری‎‎‎‎‎‎‎، س1‎‎‎‎‎‎‎، ش2، ص20−
  14. خلیلی، ح. و م. سلیمانی (۱۳۸۲)، «تعیین اعتماد، اعتبار و هنجار نمرات آزمون مهارت‎های تفکر انتقادی کالیفرنیا فرم (ب)»، مجله دانشگاه علوم پزشکی بابل، ویژه‎نامه مقالات آموزش پزشکی (2)، ص84−
  15. سفیری، خ.؛ م. میرسندسی و ف. عموعبداللهی (1395)، «بررسی رابطه تفکر انتقادی و ابعاد اصلی دینداری در بین دانشجویان کارشناسی ارشد»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 5، ش3، ص457−
  16. سیف ، ع. ا. (1399)، روان‎شناسی پرورشی نوین، تهران: انتشارات دوران.
  17. شاکرنژاد. ا. (1399)، «تحلیل نشانه‎های گفتمانی معنویت‎گرایی جدید و بررسی تأثیرات احتمالی آن بر سبک زندگی دینی»، فصلنامه قبسات‎، س25، ش95، ص61−
  18. شولتز‎‎، د. پ. و س. آ. شولتز‎ (1389)‎، نظریه شخصیت‎، ترجمه سیدمحمدی‎، تهران: نشر ویرایش.
  19. شهیدی‎‎، ش. و س. فرج‎نیا (1391)، «ساخت و اعتباریابی پرسشنامه «سنجش نگرش معنوی»، روان‎شناسی و دین‎‎، س5، ش3، ص97−
  20. طباطبایی، م. ح (1385)، معنویت تشیع، قم: انتشارات تشیع.
  21. فتحی،ا. ا. و ا. امرانی (1395)، «نقش و کارکرد دین و معنویت در سلامت روانی»، بصیرت و تربیت اسلامی، دوره 13، ش37، ص45−
  22. فرمهینی فراهانی‎‎، م. و ف. پیداد‎، (1395)، مهارت‎های زندگی (ده مهارت کلیدی زندگی)، تهران: شباهنگ.
  23. کریمی‎‎، ع. ا (1388)، عشق‎درمانی‎، روان‎درمانی عارفانه (براساس قصه شاه و کنیزک)، تهران: نشر دانژه.
  24. مبینی‎‎، م (1388)، «اهمیت و جایگاه معنویت در زندگی خانوادگی/تأثیر معنویت بر خانواده»‎‎، مجله طوبی، ش38، ص41−
  25. محرم‎زاده، س (1396)، «تأثیر مذهب و معنویت بر سلامت روان جامعه ایرانی»، اولین دوره کنفرانس بین‎المللی فرهنگ آسیب‎شناسی روانی و تربیت.
  26. مطهری، م (1395)، مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا.
  27. مظاهری‎سیف‎‎، ح.ر (1389)، جریان‎شناسی انتقادی عرفان‎های نوظهور، تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  28. معروفی‎‎، ی.؛ م.ر. یوسف‎زاده‎ و ف. بخشکار‎ (1391)، «رابطه بین مهارت‎های تفکر انتقادی و سلامت روانی دانش‎آموزان دختر دوره پیش‎دانشگاهی شهر همدان»، مجله پزشکی بالینی ابن‎سینا‎‎، س19، ش1، ص53−
  29. ملکشاهی، ف.؛ ع.ر. بیات و ع. محرابی (1396)، «بررسی رابطه عقلانیت و دینداری»، اولین همایش ملی علوم اجتماعی، علوم تربیتی، روان‎شناسی و امنیت اجتماعی.
  30. میرزامحمدی‎‎، م.ح؛ م. فرمهینی فراهانی و س. اسفندیاری (1390)، «بررسی نقش آموزش‎های دینی در سلامت فردی و اجتماعی»‎‎، نشریه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی‎، ش2 (پیاپی 47)، ص20−
  31. میرمهدی‎‎، س.ر؛ م. صفاری‎نیا و ا. شریفی (1393)، معنویت درمانی و رویکرد روان‎شناسی مثبت‎نگر‎‎، تهران: آوای نور.
  32. وست‎، و. (1397)، روان درمانی و معنویت‎‎، ترجمه ش. شهیدی و س. شیرافکن‎‎، تهران: رشد.
  33. هویت‎‎، د. و د. کرامر (1395)، روش‎های آماری در روان‎شناسی و سایر علوم رفتاری، ترجمه ح. پ. شریفی‎‎، ج. نجفی‎زند‎‎، م. میرهاشمی‎‎، د. معنوی‎پور و ن. شریفی، تهران: سخن.
  34. یونگ‎‎، ک.گ (1390)، روان‎شناسی و دین‎‎، ترجمه ف. رحمانی‎‎، تهران: علمی و فرهنگی.
  35. Coppola, I., Rania, N., Parisi, R. & Lagomarsino, F. (2021), Spiritual Well−Being and Mental Health During the COVID−19 Pandemic in Italy, Front, Psychiatry.
  36. Cosgrove, L. (2005), When labels mask oppression: implication for teaching psychiatric taxonomy to mental Health Coeuselors, Journal of mental health counseliug, 27, 4: 283−
  37. Dewey, J. (1982), How we think. Mass, heath originally published.
  38. Facione, P. A. & Facione, N. (2008), Critical thinking and critical Judgment, Optometric Education. 3(33).
  39. Edens, K. & Shields, C, (2014), A Vygotskian approach to promote and formatively assess academic concept learning, Assessment & Evaluation in Higher Education, 40(7): 928-942.
  40. Focione, P. A. (1990), The Delphi Report, American philosophical Assaciation.
  41. Goldberg, D. P. & Hillier, V. F. (1979), A scaled version of the General Health Questionnaire, Psychological Medicine, 9(1), 139–145.
  42. Goldberg, D. P. & Williams, P. (1988), A user’s guide to the General Health Questionnaire, U.K.: NFER−
  43. Jones, T. (2017), Playing Detective to Enhance Critical Thinking, Teaching and Learning in Nursing, 12(1), 73−
  44. Kao, L. E., Peteet R. & Cook, C. C. H. (2020), Spirituality and mental health, Journal for the Study of Spirituality, Volume 10, p.42−54.
  45. Kline, R. B. (2010), Principles and practice of structural equation modeling.
  46. Kuhn, D. (2019), Critical Thinking as Discourse, Human Development, Vol. 62 , No.3:146−
  47. Marin, L. & Halpern, D. F. (2011), Pedagogy for developing critical thinking in adolescents: Explicit instruction produces greatest gain, Thinking Skill and Creativity 6: 1−
  48. Martínez , R. (2022), Religion, spirituality and mental health: the role of guilt and shame, Journal of Spirituality in Mental Health.
  49. McPeck, J. E. (2016), Critical thinking and education,
  50. Mental Health, Annual report of WHO (2022), Mental health: strengthening our response.
  51. Oman, D. & Lukoff, D. (2018), Why Religion and Spirituality Matter for Public Health, p.225–243.
  52. Parsian N. (2009), Developing and validating a questionnaire to measure spirituality: A psychometric process. Global journal of health science; 1(1): 2.
  53. Phan, H. P. (2010), Critical thinking as a self−regulatory process component in teaching and learning. Psicothema, 22(2): 84−
  54. Popil, I. (2011), Promotion of critical thinking by using case studies as teaching method, Nurse Education Today, 31(2), 204−
  55. Poul, R. (2005), The state of Critical Thinking Today, New Direction for community colleges. No. 130.
  56. Rippentrop, E. A., Altmaier, E. M. Chen, J. J., Found, E. M., Keffala, V. J. (2005), The relationslip between Religion/spirituality and physical Helth, mental Helth & pain in chronic pain population, Pain, 116: 311−
  57. Sanyal, P., Wagani, R. & Meena, S. (2020), Does spiritual intervention contribute in Mental Health & Well−being?: a critical review. 3D: IBA J Manage Leadersh, 11, 43–58.
  58. Suliman, W. & Halabi, J. (2007), Critical thinking, self steem & state anxiefy of nursing students, Nurse education, 27(2): 162−
  59. Thune−Boyle, I. C., Stygall, J. A., Keshtgar, M. R. & Newman, S. P. (2006), Do religious/spiritual coping strategies affect illness adjustment in patients with cancer? A systematic review of the literature. Social Science & Medicine, 63(1): 151−
  60. Walker, S. E. (2003), Active learning strategies to promote critical thinking, Journal of Athletic Training, 38 (3): 263−
  61. Williams, A. (2010), Spiritual therapeutic landscapes and healing: A case study of St. Anne de Beaupre, Quebec, Canada, Social Science & Medicine, 20, 160–163.
  62. Zhang, H., Hook, J. N., Hodge, A. S., Van Tongeren, D. R., Davis, D. E. & Jin, L. (2022), Nonreligious spirituality, mental health and well−being, Spirituality in Clinical Practice, 9(1), 60–71.
مطالعات اسلام و روانشناسی
دوره 17، شماره 33
مهر 1402
صفحه 7-33

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار