عوامل و مداخلات معنوی پیش‎گیرنده از پیشرفت زوجین در مراحل تحول طلاق براساس منابع اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، روان‌شناسی اسلامی، پژوهشکده اخلاق و روان‌شناسی اسلامی، پژوهشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری تعلیم و تربیت پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

چکیده

پژوهش حاضر به‎منظور کشف عوامل و مداخلات معنوی پیش‎گیرنده از پیشرفت زوجین در مراحل تحول طلاق براساس منابع اسلامی انجام شد. روش این پژوهش متشکل از روش کیفی بود که در سه مرحله اجرا شد. به منظور کشف عوامل و مداخلات معنوی پیش‎گیرنده از روش معناشناسی زبانی به کار گرفته شد و برای دستیابی عوامل و مداخلات معنوی از منابع اسلامی از روش تحلیل محتوا و قواعد اصول فقه استفاده گردید. یافته‎های پژوهش نشان داد سه مدل «فروتنی−احسان»، «قدردانی−صبر» و «دوراندیشی−امیدواری» با محوریت ایمان و ارتباط با خدا در شش مرحلۀ «ضعف کارکردها»، «بروز آشفتگی»، «آشفتگی»، «گسستگی»، «طلاق−بازگشت» و «جدایی‌سازی−بازگشت» به‎عنوان عوامل و مداخلات معنوی پیش‎گیرنده اثرگذار است. در مراحل ابتدایی بیشتر از مدل اول استفاده شد و در ادامه‎ با توجه به روند تحول طلاق و سختی ارتباط زوجین بیشتر، مدل‌های دوم و سوم بیشتر نقش پیش‌گیرنده را ایفا می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Spiritual Factors and Interventions Preventing the Progress of Couples in the Stages of Divorce According to Islamic Sources

نویسندگان [English]

  • Mahdi Abbasi 1
  • Ali Makhdoumi 2
1 Assistant Professor, Islamic Psychology, Islamic Ethics and Psychology Research Institute, Qur'an and Hadith Research Institute, Qom, Iran
2 Doctoral student of Education and Training, Hozva and University Research Institute, Qom. Iran
چکیده [English]

The present research was conducted in order to discover the factors and spiritual interventions that prevent the progress of couples in the stages of divorce, based on Islamic sources. The method of this research consisted of a qualitative method that was implemented in three stages. Linguistic semantics method was used in order to discover spiritual factors and interventions, and to obtain spiritual factors and interventions from Islamic sources, content analysis method and rules of fiqh principles were used. The findings of the research showed that there are three models of "Humility-Kindness", "Gratitude-Patience" and "Foresight-Hope" centered on faith and connection with God in six stages of "weakness of functions", "emergence of confusion", "confusion", "Dissociation", "divorce-return" and "separation-return" are effective preventive spiritual factors and interventions. In the initial stages, the first model was mostly used, and in the future, due to the evolution of divorce and the difficulty of communication between couples, the second and third models play a more proactive role.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spiritual factors
  • spiritual interventions
  • divorce evolution
  • Islamic sources

مراجع

  1. ابن‌شعبه حرانى، حسن‌بن‌على (1363). تحف العقول. قم: جامعه مدرسین.
  2. اربلی، علی‌بن‌عیسی (1381 ق). کشف الغمة فی معرفة الأئمة. تبریز: بنی‌هاشمی.
  3. برنشتاین، فیلیپ‎اچ و برنشتاین، مارسی‎تی (1382). زناشویی درمانی. ترجمه حمیدرضا سهرابی. تهران: مؤسسه چاپ فرهنگی رسا.
  4. بهاری، فرشاد، فتحی‌زاده، مریم السادات، احمدی، سیداحمد، مولوی، حسین، و بهرامی، فاطمه (1390). «تأثیر آموزش مهارت‌های ارتباطی همسران بر کاهش تعارض‌های زناشویی زوجه‌های متعارض متقاضی طلاق». مجله پژوهش‌های روان‌‌شناسی بالینی و مشاوره، ش1، 59−
  5. پسندیده، عباس (1392). الگوی اسلامی شادکامی. قم: دارالحدیث.
  6. جابری، سمیه و اعتمادی، عذرا (1399). کشف فرایند طلاق در ایران و تدوین مدل مشاوره. پایان‌نامه دکتری، علوم تربیتی−مشاوره. دانشگاه اصفهان.
  7. حسین ثابت، فریده (1392). مبانی دینی و تحلیل روان‎شناختی صبر با تکیه بر آیات قرآن‌کریم. سراج منیر. ش8، 95−
  8. حرانی، ابن شعبه (1404 ). تحف العقول عن آل‌الرسولn. قم: جامعه مدرسین.
  9. خاکبازان، نوید و رفیعی هنر، حمید (1396). تبیین سازه «حزم» (آینده‌نگری) بر اساس اندیشه اسلامی. ماهنامه معرفت. (10)26، 61.
  10. خاکپور، ایمان (1393). پیش‌بینی سازگاری زناشویی بر اساس ساختار قدرت و مثلث‌سازی در خانواده. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت معلم. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی.
  11. داوودی، زهرا، اعتمادی، عذرا، و بهرامی، فاطمه (1390). رویکرد کوتاه‌مدت راه‌حل‌محور برای کاهش گرایش به طلاق در زنان و مردان مستعد به طلاق. رفاه اجتماعی. ش43، 121−
  12. رضایی، نسرین، عزیز ملایری، کیومرث، و عسگری، محمد (1398). رابطۀ ادراک خدا و دلبستگی به خداوند در دانش‎آموزان دختر دورۀ اول متوسطۀ شهرستان ملایر. روان‌شناسی فرهنگی. ش1، 81−
  13. زارعی، حمید (1398). مداخلات معنوی (اعتقادی) در خانواده‌درمانی از نگاه اسلام و روانشناسی. سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش در روان‌شناسی، مشاوره و علوم تربیتی.
  14. ساروخانی، باقر (1377ش). طلاق: پژوهشی در شناخت واقعیت و عوامل آن. تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
  15. سالاری‌فر، محمدرضا (1387). خانواده در نگرش اسلام و روانشناسی. قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  16. سرمد، زهره، بازرگان، عباس، و حجازی، الهه (1385). روش‎های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: آگاه.
  17. سیف، سوسن و بهاری، فرشاد (۱۳۷9). هنجاریابی و استانداردسازی مقیاس سنجش بخشودگی برای خانواده‎های ایرانی. طرح مصوب پژوهشی معاونت پژوهشی دانشگاه الزهراh.
  18. شفیعی، زهرا سادات و جزایری، رضوان (1397). بررسی تأثیر آموزش معنویت با تأکید بر آموزه‎های اسلامی بر شادمانی زناشویی زنان متأهل. پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، ش25، 26−
  19. صدوق، محمدبن‌علی (1413). من لایحضره الفقیه؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.
  20. صدوق، محمدبن‌علی (1385). علل الشرائع. قم: کتابفروشی داوری‏.
  21. صدوق، محمدبن‌علی (1378). عیون اخبار الرضاj. تهران: جهان.
  22. صدوق، محمدبن‌علی (1403). معانی الاخبار؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  23. صفاریان، محمدرضا، حاجی‌اربابی، فاطمه، و عاشوری، جمال (1394). اثربخشی معنویت‌درمانی در افزایش رضایت زناشویی و کاهش اختلال اضطراب فراگیر زنان. زن و مطالعات خانواده. ش27، 95−
  24. صفورایی، محمدمهدی (1390). نقش اعتقادات، بینش‌ها و باورهاى دینى. معرفت. ش163، 53−
  25. طباطبایی، سیدمحمدکاظم (1393). منطق فهم حدیث. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
  26. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1402). المیزان فی تفسیر القرآن. لبنان: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  27. العاملی، زین الدین (1409). حقائق الایمان. قم: مکتبه آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
  28. علیمردانی، صدیقه، مریم السادات، فاتحی‌زاده، جلالی، محمود، و باغبان، ایران (1389). مقایسه فرایند داوری خانوادگی و مشاوره در کاهش میل به طلاق زوج‌های متقاضی طلاق شهر اصفهان. تازه‌ها و پژوهش‌های مشاوره. ش33، 67−
  29. فرهنگی، علی‌اکبر (1379). ارتباطات انسانی. تهران: خدمات فرهنگی رسا.
  30. کلینی، محمدبن‌یعقوب (1407). الکافی. قم: دارالکتب الاسلامیه.
  31. کمری سنقر آبادی، س و ج. فتح‌آبادی (1391). بررسی نقش جهت‌گیری مذهبی و امید به زندگی در میزان رضایت از زندگی. پژوهش‌های نوین روان‌شناختی. س7، ش28، 159−
  32. لیثی الواسطی، علی‌بن‌محمد (1376). عیون الحکم و المواعظ. قم: دارالحدیث.
  33. مباشر امینی، زینب، قهاری شهربانو، ترخان، مرتضی، و کریمی، تمجید (1390). آموزش حل اختلافات بر کاهش تعارضات زوجین در معرض طلاق. تازه‌های روان‌درمانی. ش61 و 62.
  34. مجلسى، محمدباقر‌‏ (1404). مرآة العقول فی شرح أخبار آل‌الرسول. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  35. مخدومی، علی و عباسی مهدی (1400). مراحل تحول و شکل‌گیری طلاق بر اساس منابع اسلامی؛ مقاله پذیرش شده در فصلنامه روانشناسی و دین (گرفته شده از پایان نامه الگوی تصمیم‌گیری طلاق بر اساس منابع اسلامی در شرایط مشاوره زوجی.
  36. مختار عمر، احمد (1386). معناشناسی. ترجمه سیدحسین سیدی. مشهد: دانشگاه فردوسی.
  37. مصباح‌یزدی، محمدتقی (1394). اخلاق در قرآن. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام‌خمینیe.
  38. مصطفایی، محمد و غروی نائینی، نهله (1389). مفهوم‌شناسی احسان در قرآن کریم با بررسی حوزه معنایی احسان فردی. تحقیقات علوم قرآن و حدیث. ش13. 57−
  39. مصلایی‌پور، عباس و تاجیک، الهام (1393). حوزه معنایی شکر در قرآن کریم. مطالعات قرآن و حدیث. ش1، 197−
  40. مطهری، مرتضی (1381). مجموعه آثار. چ1. ج1. تهران: صدرا.
  41. مکارم شیرازی، ناصر (‏1371). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  42. مک گراث، آ. (1384). درسنامه الهیات مسیحی؛ ترجمه بهروز حدادی، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذهب.
  43. نراقی، ملا احمد (1386). معراج السعاده. قم: زهیر.
  44. ورام بن أبی فراس، مسعود‌بن‌عیسى (1410). مجموعۀ ورّام‏. قم: مکتبه الفقیه.
  45. هراتیان، عباسعلی، آگاه هریس، مژگان و موسوی، الهام (1392). ساخت و اعتباریابی مقیاس اسلامی تکبر−تواضع. روان‌شناسی و دین. ش4، 5−
  46. یوسفی، ناصر و کیانی، محمدعلی (1391). تأثیر گشتالت درمانگری و معنادرمانگری بر کاهش میل به طلاق مردان متقاضی مشاوره. مشاوره و روان‌درمانی خانواده (ویژه‌نامه خانواده و طلاق). ش1. 150−
  47. Bohannan, P. (1970). Divorce and after, Doubleday; First Edition (January 1, 1970). ‏
  48. Bulanda, J. R. & brown, S. L. (2007). Race-ethnic differences in marital quality and divorce, Journal of social science research, 36 (3).
  49. Call, V.R.; Heaton, T.B. (1997). Religious Influence on Marital Stability. Journal for scientific study of religion, No. 36, 382-392.
  50. Emmons, R. A. & McCullough, M. E. (2004). The Psychology of Gratitude, Oxford University Press, Inc.
  51. Fontana, D. (2010). Psychology, religion and spirituality, [A. Savar, trans], 2th ed. Tehran: Adian.
  52. Kessler, S. (1975). The American way of divorce: Prescriptions for change, Chicago: NelsonHall.
  53. Mahoney, A. (2005). Religion and Conflict in Marital and Parent-Child Relationships, Journal of Social Issues, (61) 4, 689-706.
  54. McKnight, B. A. (2009). An Exploratory Study of the Experience of Individuals Cohabitating Through the Process of Divorce, Alliant International University, California School of Professional Psychology, San Diego.
  55. Means, J. R. & et al, (1990). Theory and practice: Humility as a psychotherapeutic formulation, Counseling Psychology Quarterly, v3, p.211-215.
  56. Sullivan, K. (2001). Understanding the relationship between religiosity and marriage: An investigation of the immediate and longitudinal effects of religiosity on newlywed couples. Journal of Family Psychology, 15, 610-626.
  57. Yaxin Lu. B. S. (2009). Religiosity and Chinese immigrants’ marriage, Unpublished master thesis, Louisiana state university. http://etd.lsu.edu/docs.
  58. Young, J.E. & long, L. (1998). counseling and therapy for couples. New York: Guilford press.
  59. https://www.sabteahval.ir.
  60. https://rc.majlis.ir/fa/law/show/923194.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار