فرزندآوری از دیدگاه زنان متأهل با تأکید بر نگرش دینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای روان‎شناسی خانواده با رویکرد اسلامی (نویسنده مسئول)

2 استادیار روان‎شناسی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران

چکیده

پژوهش حاضر به منظور بررسی نگاه به فرزندآوری در بین زنان شهر تهران انجام شد. روش پژوهش کیفی بود و در تحلیل داده‎ها از نظریه داده بنیاد استفاده شد. در جمع‎آوری داده‎های این پژوهش از مصاحبه کیفی از 16 زن متأهل بدون فرزند، بین سنین 20 تا 40 سال استفاده شد. یافته‎ها به صورت ۱۰ مفهوم اولیه، ۱۲۵ کد باز، ۷۴ کد محوری و ۱۳ کد هسته‎ای و همچنین زمینه‎ها، فرایندها و پیامدها استخراج شد. فرزندآوری، کد هسته‎ای بود که یک نیاز است و با دو نگاه در معنای فرزند شکل گرفته است: نگاه خدامحور و خودمحور. با نگاه خدامحور به فرزندآوری، اهمیت تربیت نسل توحیدی و با نگاه خودمحور، بیشتر تمایلات شخصی مهم بود؛ البته نگاه خدامحور کمتر مورد نظر افراد بود. برای دستیابی به نگاه خدامحور لازم است به زمینه‎سازی، فرایندسازی و پیامدهای تمایل به فرزندآوری در آیات و روایات پرداخته شود تا به تدریج با نگاه خدامحور تمایل به فرزندآوری بیشتر شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Childbearing from the Perspective of Married Women with an Emphasis on Religious Attitudes

نویسندگان [English]

  • Soudeh Tavakoli 1
  • Hamid Rafiei Honar 2
1 Ph.D. Student in Family Psychology with Islamic approach, Corresponding Author
2 Assistant Professor of Psychology, Institute of Islamic Sciences and Culture, Qom, Iran
چکیده [English]

The current study was conducted to investigate the view of childbearing among women in Tehran. The research method was qualitative and data analysis theory was used in data analysis. Qualitative interviews of 16 married women without children, between the ages of 20 and 40, were used to collect data from this study. Findings were extracted in the form of 10 basic concepts, 125 open s code, 74 axial core code and 13 core code, as well as contexts, processes and consequences. Fertility was the core code that is a need and was formed with two perspectives on the meaning of the child: God-centered and self-centered. From the God-centered view of childbearing, the importance of educating the monotheistic generation, and from the self-centered view, most personal desires were important; Of course, God-centered look was less desired by people. In order to achieve a God-centered view, it is necessary to deal with the context, process, and consequences of the desire to have children in verses and hadiths, so that the tendency to bear child gradually increases with a God-centered view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • childbearing
  • data foundation theory
  • religious attitude
  1. آزاد ارمکی، تقی (1386)، جامعهشناسی خانواده ایرانی، تهران: سمت.

2. ابراهیمی‎پور، قاسم (1396)، شاخصهای خانواده مطلوب از دیدگاه اسلام (الگوی اسلامیایرانی پیشرفت)، تهران: مرکز بررسی‎های راهبردی ریاست جمهوری با همکاری پژوهشگاه بین‎المللی المصطفیn.

3. افشــانی، سیدعلیرضا؛ عباس عسکری ندوشن، اکبر زارع شــاه‎آبادی و سمیه فاضل نجف‎آبادی (1386)، «نقــش مردان در تنظیم خانواده و کنترل باروری در شــهر یزد»، فصلنامه رفاه اجتماعی، س7، ش27، ص29−51.

4. اعزازی، شهلا (1383)، اعتیاد و آسیبشناسی خانواده، تهران: دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.

5. بحری، نرجس؛ نسرین بحری، براتعلی عرب‎نژاد و هما لطفی (1385)، «بررسی مقایسه‎ای نگرش و عملکرد زنان نسبت به برنامه‎های تنظیم خانواده در بارداری برنامه‎ریزی‎شده و ناخواسته»، فصلنامه پژوهشی دانشکده یزد، س5، ش1و2، ص52−61.

6. بدار، لوک؛ ژوزه دزبل و لوک لاماراش (1384)، روانشناسی اجتماعی، ترجمه حمزه گنجی، تهران: نشر ساوالان.

7. بستان، حسین (1388)، اسلام و جامعهشناسی خانواده، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

8. بستان، حسین (1390)، خانواده در اسلام، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

9. برناردز، جان (1384)، درآمدی بر مطالعات خانواده، ترجمه حسین قاضیان، تهران: نشر نی.

10. پاینده، ابوالقاسم (1382)، نهج الفصاحه: م‍ج‍م‍وع‍ه‌ ک‍ل‍م‍ات‌ ق‍ص‍ار ح‍ض‍رت‌ رس‍ولn با م‍ق‍دم‍ه‌ای‌ ج‍ام‍ع‌ از زن‍دگ‍ان‍ی‌ م‍ح‍م‍دn و ترجمه فارسی، تهران: دنیای دانش.

11. پیلتن، فخرالسادات و محمد رحمانیان (1394)، «بررسی جامعه‎شناختی عوامل مؤثر بر تمایل به فرزندآوری زنان و مردان متأهل (بررسی جامعه‎شناختی عوامل مؤثر بر تمایل به فرزندآوری زنان و مردان متأهل)»، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، س8، ش2، ص122−136.

12. حاجیان، کریماله؛ نسا اصنافی و فروغ علی‎اکبرنیاعمران (1387)، «بررسی فاصله‎گذاری بین تولدها و عوامل مرتبط با آن در مادران چندم‎زا مراجعه‎کننده به زایشگاه و مراکز بهداشتی درمانی شهر بابل»، مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، س18، ش66، ص63−70.

13. حسینی، حاتم و بلال بگی (1391)، «فرهنگ و فرزندآوری: بررسی تمایلات باروری زنان کرد شهر مهاباد»، مطالعات راهبردی زنان، س15، ش58، ص58.

14. حر عاملی، محمد بن حسن (1399)، وسائل الشیعه، تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت: دارالحیاء التراث العربی.

15. حقیقی‎مهر، ابراهیم (1384)، «نگاهی به تحول خانواده در ایران و جهان و عوامل مؤثر بر آن»، درج در سایت: www.irpds.com.

16. ربانی، رسول؛ سیدعلیرضا افشانی و سمیه فاضل نجف‎آبادی (1386)، «بررسی تفاوت نقش مردان و زنان در تنظیم خانواده مطالعه موردی شهر نجف‎آباد»، فصلنامه مطالعات زنان، س5، ش4، ص59−80.

17. رسولی، رضا (1382)، «حاشیه‎نشینی تنظیم خانواده»، فصلنامه جمعیت، ش43و44، ص95−108.

18. ساروخانی، باقر (1388)، مقدمهای بر جامعهشناسی خانواده، تهران: سروش.

19. سالاری‎فر، محمدرضا (1389)، خانواده در نگرش اسلام و روانشناسی، چ6، قم و تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت.

20. سلطانیان، علیرضا؛ سقراط فقیه‎زاده، ابراهیم حاجی‎زاده، حمید چوبینه، فاطمه بحرینی، محمود محمودی فراهانی و حمیدرضا خلخالی (1386)، «بررسی نسبت افزایش فراوانی خانواده و برخی عوامل مرتبط با آن با استفاده از مدل رگرسیون لجستیک چندگانه در بوشهر»، مجله پیاورد سلامت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، س1، ش2، ص37−44.

21. سگالین، مارتین (1388)، جامعهشناسی تاریخی خانواده، ترجمه حمید الیاسی، تهران: مرکز.

22. شهبازی، عباس (1377)، «عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر باروری شهر نهاوند»، فصلنامه جمعیت، س23، ش77، ص24−58.

23. صادقی، حنانه‎سادات و حسن سرایی (1395)، «عوامل مؤثر بر گرایش به فرزندآوری زنان شهر تهران»، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی رﻓﺎه و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، س7، ش27، ص2−32.

24. عباسی شوازی، محمدجلال؛ پیتر مکدونالد، میمنت حسینی چاوشی و زینت کاوه فیروز (1381)، «بررســی دیدگاه زنان در مورد رفتارهای باروری در اســتان یزد با استفاده از روش‎های کیفی»، فصلنامه علوم اجتماعی، دوره10، ش‌20، ص169−203.

25. عباسی شوازی، محمدجلال و عباس عسگری ندوشن (1384)، «تغییرات خانواده و کاهش باروری در ایران»، فصلنامه علوم اجتماعی، دوره11، ش25، ص35ـ75.

26. عباسی شوازی، محمدجلال و ملیحه علی مندگاری (1389)، «تأثیر ابعاد متفاوت استقلال زنان بر رفتار باروری آنها در ایران»، فصلنامه زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، س8، ش1، ص31−51.

27. کلانتری، صمد و رسول ربانی (1385)، «بررسی عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تأثیرگذار بر میزان باروری با تأکید بر نقش تنظیم خانواده»، فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد واحد شوشتر، س1، ش1، ص107−150.

28. کلانتری، صمد؛ محمد عباس‎زاده، فاروق امین‎مظفری و ندا راکعی‎بناب (1389)، «بررسی جامعه‎شناختی گرایش به فرزندآوری و برخی عوامل مرتبط با آن (مورد مطالعه: جوانان متأهل شهر تبریز)»، جامعهشناسی کاربردی، دانشگاه اصفهان، س21، ش1، ص83−104.

29. گرینشتین، تئودور (1389)، روشهای خانوادهپژوهی، مترجمان: مجتبی صداقتی‎فرد و ماندانا روح‎الله‎زاده عبادی، تهران: نشر ارسباران.

30. محمدپور، احمد (1392)، روششناسی تحقیق کیفی ضد روش2، مراحل و رویههای عملی در روششناسی کیفی، چ2، تهران: انتشارات جامعه‎شناسان.

31. محمودی، محمدجواد (1391)، «هشدار رئیس مرکز مطالعات جمعیتی آسیا و اقیانوسیه: رشد جمعیت زیاد نشود، نسل منقرض می‎شود»، درج در سایت خبر آنلاین (19/04/1391).

32. محمودیان، حسین؛ احمد محمدپور و مهدی رضایی (1388)، «زمینه‎های کم‎فرزندآوری در استان کردستان: مطالعه موردی شهر سقز»، فصلنامه انجمن جمعیتشناسی ایران، س4، ش8، ص85−122.

33. مطهری، مرتضی (1372)، تعلیم و تربیت از نظر اسلام، قم: نشر صدرا.

34. منصوریان، محمدکریم و اعظم خوشنویس (1385)، «ترجیحات جنسی و گرایش زنان همسردار به رفتار باروری: مطالعه موردی شهر تهران»، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، س24، ش2، ص129−146.

35. موسوی، سیده فاطمه و مهدیه‎سادات قافله‎باشی (1392)، «بررسی جایگاه و نگرش به فرزندآوری در خانواده‎های جوان شهر قزوین»، مطالعات زن و خانواده، دوره1، ش2، ص111−134.

36. میرزایی، محمد؛ منصور وثوقی و محسن ابراهیم‎پور (1384)، «تغییرات نظری و مفهومی در نظریات جمعیت‎شناسی و توسعه روستایی»، فصنامه علوم اجتماعی، س11، ش3، ص1−34.

37. Howitt, Dennis. (2016), Introduction to Qualitative Research Methods in Psychology, Loughborough University; British Library.