تدوین و رواسازی پرسشنامه حیا و بررسی ویژگی‎های روان‎سنجی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد، روانشناسی عمومی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه روانشناسی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار، گروه روانشناسی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

حیا یکی از ویژگی‏های شخصیتی و اخلاقی است که زندگی فردی و اجتماعی انسان را تحت‌تأثیر قرار می‏دهد. هدف اصلی این پژوهش ساخت و هنجاریابی پرسشنامه حیا می‏باشد. روش پژوهش حاضر از نوع همبستگی است؛ جامعه آماری این پژوهش تمامی دانشجویان مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد بوده‏اند که نهایتاً 400 شرکت‎کننده در مطالعه حاضر به روش نمونه‎گیری در دسترس شرکت داده شدند. برای گردآوری داده‏ها از پرسشنامه 37 سؤالی محقق‌ساختۀ حیا استفاده شد. روایی این پرسشنامه بنابر نظر متخصصان براساس شاخص روایی محتوی (CVI) و شاخص نسبی روایی محتوی (CVR) به ترتیب 80/0 و 65/0 به‏دست آمد؛ همچنین برای بررسی خصوصیات روان‏سنجی سؤال‌ها از عامل‏یابی محورهای اصلی (PAF) با چرخش واریماکس، تحلیل عامل اکتشافی (EFA) و تأییدی (CFA)، ضریب آلفای کرانباخ استفاده شد؛ نتایج نشان داد پرسشنامه 37 سؤالی تدوین‌شده برای سنجش حیا دارای هفت عامل می‏باشد که در مجموع 304/58 درصد از کل واریانس سازه حیا را تبیین می‏کند. هریک از هفت عامل زیر به ترتیب خودکنترلی (739/10)، خودارزنده‎سازی (126/11)، ایدئولوژی اخلاقی (892/7)، رفتار مطابق عرف و هنجار اجتماعی (687/4)، عفت جنسی (334/9)، کلام (499/5)، و عفت در نگاه (028/9) مقدار قابل توجهی از واریانس کل را تبیین می‏کند؛ همچنین ثبات درونی مؤلفه‎های حیا براساس دو شاخص آلفای کرونباخ و امگای مک دونالد بالاتر از 7/0 به‎دست‎آمده که نشان‎دهنده همسانی قابل‎قبول مؤلفه‎های سازه موردنظر است. ضریب آلفای کرونباخ نیز برای هریک از خرده‌مؤلفه‌‏ها به ترتیب خودکنترلی (845/0)، خودارزنده‏سازی (892/0)، ایدئولوژی اخلاقی (909/0)، رفتار مطابق با عرف و هنجار اجتماعی (809/0)، عفت جنسی (961/0)، عفت در کلام (718/0)، و عفت در نگاه (925/0) به‏دست آمد؛ بنابراین مقیاس ساخته‎شده قابلیت سنجش صفت حیا را به‎خوبی پوشش می‎دهد که می‏توان آن را در اندازه‏گیری‏های حوزه شخصیت و موضوعات اجتماعی به کار برد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Developing and validating the modesty questionnaire and examining its psychometric properties

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Barazandeh 1
  • Mohsen Jadidi 2
  • Tahmoures Aghajany 3
1 M.A., Department of Psychology, Islamic Azad University, Qods City Branch, Qods, Iran
2 Associate Professor, Department of Psychology, Islamic Azad University, Qods City Branch, Qods, Iran
3 Assistant Professor, Department of Psychology, Islamic Azad University, Qods City Branch, Qods, Iran
چکیده [English]

Modesty is one of the personality and moral characteristics that affects the individual and social life of a person. The main purpose of this research is to create and standardization the questionnaire of modesty. The method of the current research is correlational; The statistical population of this research was all undergraduate and graduate students, and finally, 400 participants were included in the present study using available sampling method. In order to collect data, a 37-question questionnaire the researcher made Modesty was used. According to experts, the validity of this questionnaire was obtained based on Content Validity Index (CVI) and Content Validity Ratio (CVR) of 0.80 and 0.65, respectively. Also, Principal Axis Factoring (PAF) with varimax rotation, Exploratory Factor Analysis (EFA) and Confirmatory Factor Analysis (CFA), Cronbach's alpha coefficient were used to check the psychometric properties of the questions; The results showed that the 37-question questionnaire developed to measure modesty has 7 factors, which explains 58.304% of the total variance of the modesty structure. Each of the following 7 factors in the order of self-control (10/739), self-esteem (11/126), moral ideology (7/892), behavior according to social customs and norms (4/687), sexual chastity (334/334) 9), chastity in speech (5.499), and chastity in look (9.028) explains a significant amount of the total variance. Also, the internal stability of modesty components based on Cronbach's alpha and Macdonald's omega indices was higher than 0.7, which indicates the acceptable homogeneity of the components of the desired structure. Also, Cronbach's alpha coefficient for each of the sub-components, respectively, self-control (0.845), self-esteem (0.892), moral ideology (0.909), behavior in accordance with customs and social norms (0.809) ), sexual chastity (0.961), speech in chastity (0.718), and chastity in look (0.925) were obtained; Therefore, the built scale provides the ability to measure modesty and can be used in the measurements of personality and social issues.

کلیدواژه‌ها [English]

  • construction and compilation
  • validation
  • modesty questionnaire
  • psychometric properties

مراجع

  1. * قرآن کریم،

    * نهج‎البلاغه (1379)، ترجمه محمد دشتی.

    1. اسدیان، صدیقه؛ ثریا قطبی و محمدرضا شعیری (1394)، «طراحی مقدماتی مدل حیا مبتنی بر برداشت از آیات قرآن و مقایسه آن» با روان‌شناسی شرم»، روان‌شناسی بالینی و شخصیت (دانشور رفتار)، س13، ش12، ص145−
    2. بیگم مطهری، قیانوس (1396)، «بررسی حیا در فضای مجازی از منظر اسلام»، دوفصلنامه علمی−تخصصی مطالعات پژوهشی زنان. سال چهارم، ش7، پاییز و زمستان 96، ص20−»
    3. پسندیده، عباس (1393)، پژوهشی در فرهنگ حیا. چ هشتم، قم: دارالحدیث
    4. تمیمی آمدی، عبدالواحد (1366)، تصنیف غررالحکم و دررالکلم، چ1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
    5. تهرانی، مجتبی (1398)، ادب الهی حیا موهبتی الهی، چ6، تهران: مصابیح الهدی.
    6. جوکار، محبوبه (1392)، «الگوی تقویت حیا در سبک زندگی اسلامی»، مجله معرفت، ش186، خردادماه، ص71−
    7. جهانشاهی، محدثه و خدابخش احمدی (1397)، «بررسی اثربخشی حیا بر کاهش اعتیاد به اینترنت و رفتارهای پرخطر در دختران نوجوان»، مجله روان‌شناسی فرهنگی، دوره2، ش1، ص1−
    8. خادم پیر، علی (1394)، «خاستگاه عوامل و آثار شرم و حیا در نگاه قرآن و حدیث»، بصیرت و تربیت اسلامی، ش32، ص127ـ153.
    9. خجسته، نجمه و الهام خرمی‌نسب (1398)، «شیوه‌های ترویج حیا با محوریت سورۀ نور»، اخلاق، س9، ش33 (پیاپی 55)، ص41−
    10. رایس، فیلیپ (1992)، رشد انسان، روان‌شناسی رشد از تولد تا مرگ، ترجمه مهشید فروغان (1395)، تهران: ارجمند.
    11. سرو، عبدالکریم محمد (1393ق)، «مقتضی الحیاء»، منبر الاسلام، العدد 5، ص181.
    12. سمعیان، محمدرضا؛ شاپور بهیان و مسعود کیان‌پور (1396)، «بررسی تأثیر دینداری بر تجربه احساس شرم و حیای شهروندان (مطالعه موردی: شهروندان 11 سال به بالای شهر اصفهان)»، مجله پژوهش‎های جامعه‏شناسی معاصر، ش11، ص75−
    13. سیوانی‌زاد، سمیه و محمدحسین کشکولی (1399)، «اخلاق اجرا در برنامه‎های غیرنمایشی رسانۀ ملی با تأکید بر عنصر حیا در اجرای زنان»، اخلاق، س10، ش39 (پیاپی 61) ، ص87−
    14. صادق‌زاده طباطبایی، سیدمحمود (1394)، «بررسی التزام به مقولۀ حیا در تربیت جنسی با توجه به الگوهای قرآنی مجموعه مقالات نهمین همایش ملی اشراق اندیشه مطهر»، خانواده و تربیت جنسی، ص409−
    15. عباسی آغوی، محمدمهدی؛ صادق کریم‏زاده و محمدرضا احمدی محمدآبادی (1394)، «رابطه حیای همسران و ناسازگاری‏های زناشویی»، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، س3، ش4، ص93ـ114.
    16. فرحانی‌زاده، مجید؛ عباس محمدیان؛ احمد خواجه‎ایم و علی تسنیمی (1399)، «تحلیل تحول و تبدل صفت عارفانه حیا بر اساس مراتب سه‎گانه سیروسلوک»، ادیان و عرفان (مقالات و بررسی‎ها)، س53، ش1، ص125−
    17. ماهینی، انسیه (1389)، «مفهوم‏شناسی حیا و عفاف، آسیب‏ها و راهکارها»، فصلنامۀ پژوهشی پژوهشنامه اخلاق، س3، ش10، ص79−
    18. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحارالانوار، ج3، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    19. مصباح یزدی، محمدتقی (1381)، «اخلاق و عرفان اسلامی»، فصلنامه معرفت، ش54، ص4.
    20. مکارم شیرازی و جمعی از نویسندگان (1387)، تفسیر نمونه، چ36، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    21. نوری، فاطمه (1399)، «بازتاب آموزه‏های نهج‎البلاغه در جرم‏شناسی علت‏شناختی»، دو فصلنامه کتاب قیم، دوره 10، ش23، پاییز و زمستان، ص221ـ240.
    22. هومن، حیدر علی (1380)، تحلیل داده‌های چند متغییری در پژوهش رفتاری، تهران: پارسا، پیک فرهنگ تهران.
    23. یونسی بروجنی، جلیل؛ محسن جدیدی و فرید احمدراد (1399)، «ساخت و هنجاریابی مقیاس خودمراقبتی سالمندان شهر تهران»، فصلنامه پژوهش‌های کاربردی روان‌شناختی، علمی−پژوهشی، دوره 11، ش1، ص185−

    24. Anastasi, A. (1967), Psychology, psychologists & psychological testing, American psychologist, 22(4), 297.

    25. Byrne, B. M. (2013), Structural equation modeling with Mplus: Basic concepts, applications & programming, routledge.

    26. Fabrigar, LR., Wegener, DT., MacCallum, RC. & Strahan, EJ. (1999), Evaluating the use of exploratory factor analysis in psychological research, Psychological methods, 4(3): 272.

    27. FORNELL, Claes; LARCKER, David, F. (1981), Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error, Journal of marketing research, 18.1: 39−50.

    28. Hair Jr, J. F. Sarstedt, M. Hopkins, L. & Kuppelwieser, V. G. (2014), Partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM): An emerging tool in business research. European.

    29. Hair, J. F., Anderson. R. E, Tatham, R. L. and Black,W. C. (2106), Multivariate and Analysis with Readings; Englewood Cliffs, NJ:Prentice Hall.

    30. Hair, Jr., J. F. Sarstedt, M. Hopkins, L. & Kuppelwieser, V. G. (2014), Partial least squares structural equation modeling (PLS−SEM): An emerging tool in business research, European.

    31. Hayton, James C., Allen, DG., Scarpello, V. (2004), Factor retention decisions in exploratory factor analysis: A tutorial on parallel analysis, Organizational research methods, 7.2: 191−205.‏

    32. Hyuncheol, K. (2013), A Guide on the Use of factor Analaysis in the Aaaessment of Construct Validity, Journal of Korean Academy of  Nursing, 43(5), 587−594.

    33. Klien, k. J., Dansereau, F, &Hall, R. J.(1994), Levels issues in theory development, data collection, and analysis. Academy of.

    34. Kline, P. (2013), Handbook of psychological testing, Routlege.

    35. Larsen, R. & Buss, D. (2017), Personality Psychology: Domains of Knowledge About Human Nature (6th Edition), ‎ McGraw Hill.

    36. Nunnally, JC. & Bernstein, IH. (1994), Psychometric Theory (McGraw−Hill Series in Psychology) (Vol.3), New York: MCgraw−Hill.

    37. Papalia, DE., Olds, SW. & Feldman, RD. (2007), Human development, McGraw−Hill.

    38. Sullivan JJ., Pett, MA. & Lackey, NR. (2003), Making sense of factor analysis, the use of factor analysis for instrument development in health care research, California: Sage.

    39. Van Dijk, T. A. (1998), Ideology: A multidisciplinary approach, London: sage Publications Ltd.

    40. Walter, CR. (1961),  A New Theory of Delinquency and Crime, Federal Probation, 25, p.42−6.

مطالعات اسلام و روانشناسی
دوره 17، شماره 33
مهر 1402
صفحه 61-90

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار