مبانی الهیاتی و نقش آن در روان‌شناسی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی

چکیده

این پژوهش با هدف شناسایی مبانی الهیاتی (باورهای اعتقادی) روان‌شناسی اسلامی و نیز چگونگی تأثیر این مبانی در حوزه‌های گوناگون این دانش انجام گرفت. روش تحقیق در این پژوهش، روش توصیفی−تحلیلی است. نخست با مراجعه به منابع اسلامی به شناسایی مفاهیم اساسی و گزاره‌هایی پرداخته است که دربر دارنده مهم‌ترین باورهای اعتقادی می‌باشد. یافته‌های پژوهش حکایت از آن دارد که باور به توحید اعم از توحید ذاتی، توحید صفاتی، توحید در خالقیت، توحید در مالکیت و توحید در ربوبیت تکوینی و تشریعی از مهم‌ترین مبانی الهیاتی است که در شکل‌گیری شناخت‌ها، هیجان‌ها، رفتارها و به‌طور کلی شخصیت افراد نقش اساسی دارد. همچنین نتایج پژوهش نشان داد که اعتقاد به قضا و قدر الهی، عادل بودن خداوند، هدایت‌گر بودن خداوند، هدفمند بودن آفرینش و باور به معاد از جمله مبانی اعتقادی است که باور به آنها نقش تعیین‌کننده در بخش توصیف و تبیین روان‌شناسی و نیز در بخش تجویز و کاربرد این دانش دارد.  

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Theological Foundations and Its Role in Islamic Psychology

نویسنده [English]

  • Abolghasem Bashiri
Assistant Professor of Imam Khomeini Education and Research Institute
چکیده [English]

This research aimed to identify the theological foundations (beliefs) of Islamic psychology and their role in different domains of this knowledge. The present research applied a descriptive-analytical methodology and identified the basic concepts and teachings included the important theological foundations by referring to Islamic sources. According to the results, believing in monotheism, including inherent monotheism, attributive monotheism, monotheism in creatorship, monotheism in ownership, and monotheism in existential and legislative lordship, is among the most important theological foundations that forms individuals' knowledge, emotions, behaviors, and in general, personality. In addition, the results showed that belief in divine destiny and predestination, and believing that God is just, God is a guider, the creation is purposeful, and belief in resurrection, are some beliefs that have a determinant role in explaining psychology and its prescription and usage.

کلیدواژه‌ها [English]

  • theological foundations
  • Islamic psychology
  • monotheistic attitude
  • attitude to the Hereafter

مراجع

1. قرآن کریم، ترجمه الهی قمشه‌ای.
2. نهج‌البلاغه، ترجمه مکارم شیرازی.
3. آذربایجانی، مسعود و امیر قربانی (1395)، روان‌شناسی، دین و معنویت، قم و تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان سمت.
4. آذربایجانی و همکاران (1382)ٰ،‌ روان‌شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، چ1، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
5. بشیری، ابوالقاسم (1396)، الگوی انسان کامل، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
6. بشیری، ابوالقاسم و مجتبی حیدری (1396)، روان‌شناسی شخصیت، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
7. الحر العاملی، زین‌العابدین (1380)، الجواهر السنیه، تهران: دهقان.
8. بونژه، ماریو و روبن آردیلا (1388)، فلسفه روان‌شناسی و نقد آن، ترجمه محمدجواد زارعان و همکاران، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
9. پروین، لارنس (1386)، شخصیت؛ نظریه و پژوهش، ترجمه پروین کدیور و محمدجعفر جوادی، تهران: انتشارات آییژ.
10. پورافکاری، نصرت‌الله (1386)، فرهنگ جامع روان‌شناسی و روان‌پزشکی، ج1، چ6، تهران: فرهنگ معاصر.
11. رایکمن، ریچارد (1387)، نظریه‌های شخصیت، ترجمه مهرداد فیروزبخت، تهران: ارسباران.
12. ریو، جان مارشال (1387)، انگیزش و هیجان، ترجمه یحیی سیدمحمدی، چ12، تهران: نشر ویرایش.
13. شولتز، دوان (1388)، روان‌شناسی کمال، ترجمه گیتی خوشدل، تهران: نشر پیکان.
14. شولتز، دوان (1389)، نظریه‌های شخصیت، ترجمه یوسف کریمی و همکاران، تهران: نشر ارسباران.
15. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحارالانوار، ج37 و 52، بیروت: انتشارات موسسه الوفاء.
16. مصباح یزدی، محمدتقی، (1387)، آموزش عقاید، درس بیستم، ج1، چ6، قم: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
17. مصباح یزدی، محمدتقی (1375)، به سوی خودسازی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
18. مصباح یزدی، محمدتقی (1388)، معارف قرآن، چ2، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
19. مصباح یزدی، محمدتقی (1394)، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، تدوین: احمد حسین شریفی، چ5، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe.
20. مطهری، مرتضی (1373)، مجموعه آثار، ج1، چ3، قم: صدرا.
21. ولف، دیوید (1386)، روان‌شناسی دین، ترجمه محمد دهقانی، تهران: رشد.
22. Abou–Hatab, F. (1997), Psychology from Egyptia, Arab, and Islamic perspectives: Unfulfilled hopes and hopeful fulfillment. European psycholohist, 2, 356-355.
23. Allport, G. W. (1948), psychology In colleg Reading and Religion New Haven. Conn : Yale university press, pp. 80 – 114.
24. Bakan, D. (1965), The mystery complex in contemporary psychology, American psychologist, vol. 20, 186- 191. (Reprited in Backan 1967).
25. Freud, S. (1901), The psychopatolory of Everyday Life. In standard Edition. Vol.6. 1960, (First German edition (1901).
26. Helminiak, D. A. (1996), A scientific spirituality: The interface of  psychology and theology. International Journal for the psychology of Religion 6 , 1- 19.
27. Murphy, G. , and Kovach, J. K. (1972), Historical Introduction. To Modern psychology (3rd ed.). New York: Harper.
28. Nelson, M. James (2009), Psychology, Religion and Spirituality.
29. Noll, R. (1994), The Jung cult: Origins or a chanrismatic Movment. Princeton, N. J.: princeton university press.
30. Segal, R. A. Singer, J and stein, M. (eds) (1995), The Allure of Gnosticism: The Genostic Experrience in jungian paychology and contemporary cultture. Chicago: open court.
31. Sigmund Freud (1961), The Future of an Illusion. New York: W. W. Norton & Company.
32. Vitz Paul c. (1991), Psychology as religion: The cult of Self–Worship, second edition. William B. Eerdmans Publishing Company, Michigan, P. xiii.
33. Sigmund Freud (1961), The Future of an Illusion. New York: W. W. Norton & Company.
34. The psychopathology of Everyday Life. In standard Edition, Vol. 6, 1960 .(First German edition 1901).
35. Vitz Paul c. (1991). Psychology as religion: The cult of Self–Worship, second edition. William B. Eerdmans Publishing Company, Michigan, P. xiii

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار