تحلیل روان‌شناختی «انفعالات» و بررسی رابطه آنها با «اختیار» از دیدگاه قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

انسان در بعضی موقعیت‌ها، حالت انفعالی به خود می‌گیرد؛ برای مثال خشمگین می‌شود؛ ماهیت این انفعالات چیست؟ و آیا با اختیار انسان و با ثواب و عقاب هماهنگ است یا از انسان سلب اختیار می‌کند؟ هدف پژوهش تحلیل روان‌شناختی انفعالات و اشاره‌ای به رابطه آن با اختیار است؛ برخی از پرسش‌‌های پژوهش عبارت‌اند از: «انفعالات در ساحت روانی انسان چگونه تحلیل روان‌شناختی می‌شود؟»، «اقسام انفعالات از دیدگاه قرآن کدام است و چه رابطه‌ای با مختار بودن انسان دارند؟»، «مصادیق انفعالات قرآنی کدام است؟»، «انفعالات در قرآن چگونه توصیف می‌شوند؟»، «تبیین عِلّی انفعالات چگونه است؟»، «پیش‌بینی و مدیریت انفعالات چگونه ممکن است؟»؛ این پژوهش به روش تفسیر موضوعی (شناسایی آیات مرتبط، بررسی دلالت آیات، رعایت بافت معنایی و سیاق آیات و ملاحظه معانی کنایی و التزامی آیات) انجام شده است. بعضی از دستاوردهای این پژوهش عبارت است از: 1. عواطف انسانی به سه نوع انگیزش، هیجان و احساسات تقسیم می‌شوند؛ 2. انفعالات بسیار فراوان هستند و حالت‌های پیوستاری و ترکیبی نسبت به یکدیگر دارند؛ 3. انفعالات (هیجان‌ها و احساسات) نوعاً در انسان با آثار فیزیکی همراهند و در وی تمایل به عملکرد ایجاد می‌کنند؛ 4. وجود انفعالات با اختیار انسان منافات ندارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Psychological Analysis of Passivity and Its Relationship with Authority from the View of the Holy Quran؟؟؟

نویسنده [English]

  • Mohammad Kavyani
Assistant Professor of Psychology, Research Institute of Hawzah & University
چکیده [English]

Humans are passive in some situations; for instance, they become angry. What is the nature of passivity? And is it in accordance with humans' authority, reward, and punishment, or does it deprive humans of authority? The aim of this study is to psychologically analyze passivity and its relationship with authority. Some questions are as follows: How is passivity psychologically analyzed in the psychological realm of humans? From the view of Quran, what are the kinds of passivity and what are their relationships with humans' authority? What are the instances of Quranic passivity? How does Quran explain passivity? What is the causal explanation of passivity? How can we predict and manage passivity? This study applied a thematic interpretation methodology (identifying the related verses, examining the implications of verses, paying attention to the semantic context and way of verses, and considering the ironic and obligatory meanings of verses). Some results of this study are as follows: 1. Human affections are divided into motivation, emotion, and feeling. 2. There are so many kinds of passivity, and they have continues and mixed modes with each other. 3. Passivity (emotions and feelings) typically creates physical effects and a tendency to act in humans. 4. There is no conflict between passivity and authority.

کلیدواژه‌ها [English]

  • affections
  • passivity
  • motivation
  • feelings
  • emotions
  • authority

مراجع

1. قرآن کریم.
2. ابن‌‌منظور محمد بن مکرم‏ (1414 ق)، لسان العرب، چ3، بیروت‏: دار صادر. ‏
3. پیاژه، ژان (1391)، دیدگاه پیاژه در گستره تحول روانی: مراحل فرآیندهای شناختی، ... ، تهران: نشر بعثت.
4. بیک، محمدتقی (1398)، «تبیین مدل عملکردی انگیزش براساس منابع اسلامی»، مجله مطالعات اسلام و روانشناسی، ش24، ص63ـ97.
5. حقانی، ابوالحسن (1395)، روان‌‌شناسی کاربردی، چ5، قم: انتشارات مؤسسه امام خمینیe.
6. داماسیو، آنتانیو (1398)، خطای دکارت، هیجان، استدلال و مغز انسان، ترجمه تقی کیمیایی اسدی، انتشارات نگاه معاصر.
7. راغب اصفهانی، حسین بن احمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، چ1، دمشق و بیروت، دارالعلم و الدار الشامیة.
8. رویکردی جامع به مباحث انگیزش از دیدگاه قرآن (1392)، مطالعات اسلام و روان‌شناسی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
9. ری‌شهری، محمد (1375)، میزان الحکمة، چ2، قم: دارالحدیث.
10. طبرسی، فضل بن حسن (1384)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج9، نشر دارالعلوم.
11. قرائتى، محسن‏ (1383ش)، تفسیر نور، چ11، تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن‏.
12. کاویانی، محمد و احمدعلی پناهی (1393)، «روان‌شناسی در قرآن (مفاهیم و آموزه‌ها)»، چ16، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
13. کریمی، محمد رضا (1398)، الگوی انگیزش از منظر قرآن کریم، راهنما: محمد کاویانی، مشاوران: حسین توسلی و حسن بوسلیکی، دانشگاه باقر العلوم، رشته مدرسی معارف اسلامی.
14. گنجی، حمزه (1393)، روان‌‌شناسی‌ عمومی، ویرایش ششم، چ67، بی‌جا: نشر ساوالان.
15. مکارم شیرازی، ناصر (1374ش)، تفسیر نمونه، چ1، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
16. منابع انگیزش اخلاقی از دیدگاه علامه طباطبایی (1390)، مطالعات اسلام و روان‌شناسی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
17. Wikipedia contributors,"List of emotions," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title= List_of_emotions&oldid=62855074 (accessed July 21, 2006)

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار