رابطۀ آرزوها و رضایت از زندگی با تأکید بر مقایسۀ مدل اسلامی عملکرد آرزوها و نظریۀ خودمختاری: یک بررسی مفهومی و میدانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار روان شناسی تربیتی، گروه روانشناسی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

10.30471/psy.2020.6556.1703

چکیده

پژوهش حاضر با هدف رابطۀ بین آرزوها و رضایت زندگی با تأکید بر مقایسۀ مدل اسلامی عملکرد آرزوها و نظریۀ خودمختاری در زمینۀ آرزوها انجام شد. روش پژوهش بر پایۀ داده‎های کتابخانه‎ای و میدانی استوار بود و نمونه آماری آن شامل 250 دانشجو بوده، که از روش نمونه‎گیری در دسترس از بین دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی انتخاب شدند. ابزارهای جمع‎آوری اطلاعات در بخش کتابخانه‎ای منابع دست اول اسلامی و در بخش میدانی پرسشنامه‎های شاخص آرزو گروزت و همکاران (2005) و رضایت از زندگی داینر و همکاران (1985) بودند. مرور منابع نشان داد که در منابع روان‎شناختی دست‌کم به سه دیدگاه درباره رابطه آرزوها و رضایت زندگی می‎توان دست یافت؛ وجود رابطه، عدم رابطه، و رابطه دوگانه براساس آرزوهای درونی−بیرونی. نظریه خودمختاری به تأثیر مثبت آرزوهای ذاتی بر رضایتمندی زندگی و در مقابل به تأثیر منفی آرزوهای بیرونی اذعان دارد. براساس مدل اسلامی عملکرد آرزو مشتمل بر دو خرده سیستم رویکردیِ عقل‎مدار و اجتنابیِ جهل‎مدار بوده، و به‎واسطه سه فرایند بسط أمل، قصر أمل و طول أمل به فعالیت می‎پردازد؛ رابطه آرزوها و رضایت زندگی فرایندی دوگانه دارد؛ در فرایند نخست با میانجی‎گری سازه عقل، آرزوها نقش افزایشی در رضایت زندگی داشته و در فرایند دوم با میانجی‎گری سازه جهل، آرزوها نقش کاهشی در رضایت زندگی دارد. نتایج این پژوهش در بخش میدانی، مهر تأییدی بر دیدگاه اسلام در زمینۀ رابطه آرزوها و رضایت زندگی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Relationship between Aspirations and Life Satisfaction with an Emphasis on Comparing the Islamic Model of the Function of Aspirations and Self-Determination Theory: A Conceptual and Field Survey

نویسنده [English]

  • Houshang Garavand
Assistant Professor, Department of Psychology, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University, Khoramabad, Iran
چکیده [English]

The present study was conducted with the aim of investigating the relationship between aspirations and life satisfaction with an emphasis on comparing the Islamic model of the function of aspirations and self-determination theory in the field of aspirations. The research method was based on library and field data, and the sample included 250 students selected from the students of Allameh Tabataba'i University by the convenience sampling. The tools for collecting the data were the Islamic primary sources in the library section, and Aspiration Index (AI) scale (Grouzet et al., 2005) and life satisfaction questionnaire (Diener et al., 1985) in the field section. Reviewing the sources showed that there are at least three ideas about the relationship between aspirations and life satisfaction in the psychological sources: relationship, lack of relationship, and dual relationship based on the internal-external aspirations. According to self-determination theory, the internal aspirations have positive effect and the external ones have negative effect on life satisfaction. The Islamic model of the function of aspirations consists of two subsystems of reason-oriented approach and ignorance-oriented avoidance, and acts by three processes of the expansion of Amal, the shortage of Amal, and the length of Amal. The relationship between aspirations and life satisfaction is a dual process; in the first process, mediated by the construct of reason, aspirations have an increasing role in life satisfaction, and in the second process, mediated by the construct of ignorance, aspirations have a decreasing role in life satisfaction. In the field section, the results confirm the Islamic view on the relationship between aspirations and life satisfaction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • aspirations
  • life satisfaction
  • Islamic model
  • self-determination theory

مراجع

  1. شریف الرضی، محمد بن الحسین (1414)، نهج البلاغه (للصبحی الصالح)، تحقیق: فیض الاسلام، قم: هجرت.
  2. الامام علی بن الحسین (1376)، الصحیفة السجّادیة، قم: دفتر نشر الهادی.
  3. ابن بابویه القمی (صدوق)، محمّد بن علی (1395)، کمال الدین و تمام النعمة، تحقیق: علی اکبر الغفاری، تهران: اسلامیه، چاپ دوم.
  4. ابن بابویه القمی (صدوق)، محمّد بن علی (1413)، من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
  5. ابن بابویه القمی (صدوق)، محمّد بن علی (1406)، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم: دارالشریف الرضی للنشر، چاپ دوم.
  6. ابن بابویه القمی (صدوق)، محمّد بن علی (1400)، امالی الصدوق، بیروت: اعلمی، الطبعة الثانیة.
  7. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی (1404)، تحف العقول، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ دوم.
  8. ابن طاووس، علی بن موسی (1376)، الاقبال بالأعمال الحسنة (ط- الحدیثة)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  9. اسحاقی مسکونی، سجاد (1392)، «چیستی طول أمل، عوامل پیدایش و آثار آن در قرآن و حدیث»، پایان‎نامه کارشناسی ارشد علوم حدیث، دانشگاه کاشان، دانشکده علوم انسانی.
  10. پسندیده، عباس (1389)، رضایت از زندگی، قم: دارالحدیث.
  11. پسندیده، عباس (1392)، الگوی اسلامی شادکامی، قم: دارالحدیث.
  12. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد (1366)، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، تصحیح: مصطفی درایتی، قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
  13. حاجی‎زاده، میمندی، مسعود و مهدی برغمدی (1389)، «رابطه عمل به باورهای دینی و رضایت از زندگی در بین سالمندان»، مجله سالمندی ایران، س5، ش1، ص87−94.
  14. حاجی‎زاده، میمندی، مسعود؛ اکبر زارع شاه‎آبادی، نرگس مروی‎نام و فاطمه ابوترابی زارچی (1391)، «رابطه بین دینداری و رضایت از زندگی»، مطالعات راهبردی زنان، س15، ش58، ص191−235.
  15. رفیعی‌هنر، حمید (1390)، «ساخت مقیاس خودمختارگری براساس منابع اسلامی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‎شناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  16. رفیعی‌هنر، حمید (1394)، «نقش آرزوها در رضایت از زندگی براساس مدل اسلامی عملکرد أمل: یک بررسی مفهومی»، پژوهشنامۀ روان‌شناسی اسلامی، س1، ش1، ص79−109.
  17. سبزه‌آرای لنگرودی، میلاد؛ مهدی‌رضا سرافراز و نیما قربانی (1394)، «بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی شاخص آرزو»، مطالعات روان‌شناختی دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه الزهرا، س11، ش1، ص15−97.
  18. شیخی، منصوره؛ حیدرعلی هومن، حسن احدی و مژگان سپاه‌منصور (1389)، «مشخصه‌های روان‌سنجی مقیاس رضایت از زندگی»، فصلنامه تازه‌های روان‌شناسی صنعتی/سازمانی، س1، ش1، ص17−25.
  19. طوسی، محمد بن الحسن (1411)، مصباح المتهجد، بیروت: فقه الشیعه، الطبعة الاولی.
  20. عصاررودی، عبدالقادر؛ محمدرضا جلیل‎وند، داوود عودی و آرش اکابری (1391)، «ارتباط سلامت معنوی و رضایت از زندگی در کارکنان پرستاری بیمارستان شهید هاشمی‎نژاد مشهد»، مجله مراقبت‎های نوین، س9، ش2، ص156−162.
  21. فیض‎آبادی، سلیمه و زهره خسروی (1388)، «مقایسه تصور از خدا و رضایت از زندگی در بین زنان خواهان طلاق و غیرطلاق شهرستان کاشان»، مجله پژوهش‎های تربیتی و روان‌شناسی، س2، ش10، ص1−9.
  22. کارشکی، حسین؛ هوشنگ گراوند و محسن دهقانی نیشابوری (1391)، «نقش شکاف بین اهداف و آرزوها و شانس دستیابی به آنها در شادکامی دانشجویان»، پژوهش‎های روان‎شناسی بالینی و مشاوره، س2، ش2، ص133−154.
  23. کلینی، محمد بن یعقوب (1388)، الکافی، تصحیح: علی اکبر الغفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چاپ سوم.
  24. نوربالا، احمدعلی (1390)، «سلامت روانی−اجتماعی و راهکارهای بهبود آن»، مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، س17، ش2، ص151−156.
    1. Aghili, M, & Venkatesh Kumar, G. (2008), Relationship between religious attitude and happiness among professional employees. J Indian Academy Appl Psychol, 34, 66-69.
    2. Auerbach, R. P., Webb, C. A., Schreck, M., McWhinnie, C. M., Ho, M.-H. R., Zhu, X., & Yao, S. (2011), Examining the pathway through which intrinsic and extrinsic aspirations generate stress and subsequent depressive symptoms. Journal of Social and Clinical Psychology. 30(8), 856-886.
    3. Brdar, I., Rijavec, M., & Miljković, D. (2009), Life goals and well-being: Are extrinsic aspirations always detrimental to well-being? Psihologijske teme. 18(2), 317-334.
    4. Chang, W.-C. (2009), Religious attendance and subjective well-being in an Eastern-culture country: Empirical evidence from Taiwan. Marburg Journal of Religion, 14(1).
    5. Cohn, M. A., Fredrickson, B. L., Brown, S. L., Mikels, J. A., & Conway, A. M. (2009), Happiness unpacked: positive emotions increase life satisfaction by building resilience. Emotion, 9(3), 361.
    6. Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000), The" what" and" why" of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological inquiry, 11(4), 227-268.
    7. Diener, E. E., Sun, M., Lucas, R. E., & Smith, H. L. (1999), Subjective well being: Three decades of progress. Psychological Bulletin,125, 267-302.
    8. Dolan, S. L., & Gosselin, E. (2000), Job satisfaction and life satisfaction: Analysis of a reciprocal model with social demographic moderators.
    9. Duriez, B., Meeus, J., & Vansteenkiste, M. (2012), Why are some people more susceptible to ingroup threat than others? The importance of a relative extrinsic to intrinsic value orientation. Journal of Research in Personality, 46(2), 164-172.
    10. Feldman, D. B.; Snyder C. R. (2005), Hope and the Meaningful Life: Theoretical and Empirical Associations between Goal-directed Thinking and Life Meaning, Journal of Social and Clinical Psychology, 24,. 401-421.
    11. Grouzet, F. M., Kasser, T., Ahuvia, A., Dols, J. M. F., Kim, Y., Lau, S.,.. Sheldon, K. M. (2005), The structure of goal contents across 15 cultures. Journal of personality and social psychology. 89(5), 800-816.
    12. Gutman, L., & Akerman, R. (2008), Aspirations and Attainment: a review for the Social Exclusion Taskforce.
    13. Harris, A. H., & Standard, S. (2001), Psychometric properties of the Life Regard Index–Revised: A validation study of a measure of personal meaning. Psychological Reports, 89(3), 759-773.
    14. Henderson-King, D., & Mitchell, A. M. (2011), Do materialism, intrinsic aspirations, and meaning in life predict students’ meanings of education? Social Psychology of Education, 14(1), 119-134.
    15. Hope, N. H., Holding, A. C., Verner-Filion, J., Sheldon, K. M., & Koestner, R. (2019), The path from intrinsic aspirations to subjective well-being is mediated by changes in basic psychological need satisfaction and autonomous motivation: A large prospective test. Motivation and Emotion. 43(2), 232-241.
    16. Inglehart, R. (2010), Faith and freedom: Traditional and modern ways to happiness. International differences in well-being, 351-397.
    17. Joseph, S., & Linley, P. A. (2004), Positive Therapy: A Positive Psychological Theory of Therapeutic Practice: John Wiley & Sons Inc.
    18. Kasser, T., & Ryan, R. M. (1993), A dark side of the American dream: Correlates of financial success as a central life aspiration. Journal of Personality and Social Psychology. 65 (13), 410–422.
    19. Kasser, T., & Ryan, R. M. (1996), Further Examining the American Dream: Differential Correlates of Intrinsic and Extrinsic Coals. Personality and Social Psychology Bulletin. 22 (4), 280-287.
    20. Kasser, T., & Ryan, R. M. (2001), Be careful what you wish for: Optimal functioning and the relative attainment of intrinsic and extrinsic goals.
    21. Kasser, T., Ryan, R. M., Couchman, C. E., & Sheldon, K. M. (2004), Materialistic values: Their causes and consequences.
    22. Kim, Y., Kasser, T., & Lee, H. (2000), Self-concept, aspirations, and wellbeing in South Korea and the United States. Journal of social psychology,143, 277-290.
    23. King, L. A., Hicks, J. A., Krull, J. L., & Del Gaiso, A. K. (2006), Positive affect and the experience of meaning in life. Journal of personality and social psychology, 90(1), 179.
    24. Martos, T., & Kopp, M. S. (2011), Life goals and well-being: Does financial status matter? Evidence from a representative Hungarian sample. Social Indicators Research, 105(3), 561-568.
    25. McMichael, T. (2001), Human frontiers, environments and disease: past patterns, uncertain futures: Cambridge University Press.
    26. Minkov, M. (2009), Predictors of differences in subjective well-being across 97 nations. Cross-Cultural Research, 43(2), 152-179.
    27. Niemiec, C. P., Ryan, R. M., Deci, E. L., & Williams, G. C. (2009), Aspiring to physical health: The role of aspirations for physical health in facilitating longterm tobacco abstinence. Patient Education and Counseling. 74 (3), 250-257.
    28. Nishimura, T., & Suzuki, T. (2016), Aspirations and life satisfaction in Japan: The big five personality makes clear. Personality and individual Differences. 5 (97), 300-305.
    29. Olčar, D., Rijavec, M., & Golub, T. L. (2019), Primary school teachers’ life satisfaction: The role of life goals, basic psychological needs and flow at work. Current Psychology, 38(2), 320-329.
    30. Ostir, G. V., Markides, K. S., Peek, M. K., & Goodwin, J. S. (2001), The association between emotional well-being and the incidence of stroke in older adults. Psychosomatic medicine, 63(2), 210-215.
    31. Robbins, B. D. (2014), What is the good life? Positive psychology and the renaissance of humanistic psychology. The humanistic psychologist, 36(2), 96-112.
    32. Romero, E., Gomez-Fraguel, J. A., &Villar, P. (2012), Life Aspirations, Personality Traits and Subjective Well- being in a Spanish Sample. European Journal of Personality, 26, 45-55.
    33. Ryan, R. M., Chirkov, V. I., Little, T. D., Sheldon, K. M., Timoshina, E., & Deci, E. L. (1999), The American dream in Russia: Extrinsic aspirations and well-being in two cultures. Personality and Social Psychology Bulletin, 25. 1509-1524.
    34. SabzehAra, M., Ferguson, Y. L., Sarafraz, M. R., & Mohammadi, M. (2014), An investigation of the associations between contingent self-worth and aspirations among Iranian university students. The Journal of social psychology, 154(1), 59-73.
    35. Sagiv, L., Roccas, S., & Hazan, O. (2004), Value pathways to well‐being: Healthy values, valued goal attainment, and environmental congruence. Positive psychology in practice, 68-85.
    36. Saunders, S., & Munro, D. (2000), The construction and validation of a consumer orientation questionnaire (SCOI) designed to measure Fromm's (1955) ‘marketing character’in Australia. Social Behavior and Personality: an international journal, 28(3), 219-240.
    37. Schmuck, P., Kasser, T., & Ryan, R. M. (2000), Intrinsic and extrinsic goals: Their structure and relationship to well-being in German and U.S. college students. Social Indicators Research, 50, 225-241.
    38. Seligman, M. E., & Csikszentmihalyi, M. (2014), Positive psychology: An introduction Flow and the foundations of positive psychology (pp. 279-298): Springer.
    39. Sheldon, K. M., Gunz, A., Nichols, C. P., & Ferguson, Y. (2010), Extrinsic value orientation and affective forecasting: Overestimating the rewards, underestimating the costs. Journal of Personality, 78(1), 149-178.
    40. Snoep, L. (2008), Religiousness and happiness in three nations: A research note. Journal of Happiness Studies, 9(2), 207-211.
    41. Snyder, C. R. (2002), Hope Theory: Rainbows in the Mind”, Psychological Inquiry, 13,. 249-275.
    42. Strand, S. (2007), “Minority Ethnic Pupils in the Longitudinal Study of Young People in England (LSYPE)”, University of Warwick.
    43. Upmane, A., & Sebre, S. (2010), Sources of life satisfaction judgments in Latvia. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 5, 1471-1476.
    44. Van Hiel, A., Cornelis, I., & Roets, A. (2010), To have or to be? A comparison of materialism-based theories and self-determination theory as explanatory frameworks of prejudice. Journal of Personality, 78, 1037-10370.
    45. Veenhoven, R. (2003), Hedonism and happiness. Journal of happiness studies, 4(4), 437-457. 
    46. Veenhoven, R. (2010), How universal is happiness. International differences in well-being, 328-350.
    47. Verstuyf, J., Vansteenkiste, M., & Soenens, B. (2012), Eating regulation and bulimic symptoms: The differential correlates of health-focused and appearance-focused eating regulation. Body Image, 9(1), 108-117.
    48. Wong, N. Y., & Ahuvia, A. C. (1998), Personal taste and family face: Luxury consumption in Confucian and Western societies. Psychology & Marketing, 15(5), 423-441.
    49. World Health Organization (2008), Policies and practices for mental health in Europe, meeting the challenges. Geneva, Switzerland: World Health Organization.
    50. Zullig, K. J., Valois, R. F., Huebner, E. S., & Drane, J. W. (2005), Adolescent health-related quality of life and perceived satisfaction with life. Quality of Life Research, 14, 1573-1584.
مطالعات اسلام و روانشناسی
دوره 14، شماره 27 - شماره پیاپی 27
پاییز و زمستان 1399
صفحه 7-40

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار