نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
چکیده
یکی از توقعّات مهم از والدین در نظام خانواده، آموزش و پرورش فرزندان به گونه‌ای هم‌تراز با هنجارهای اخلاقی، اجتماعی، دینی و فرهنگی است. در آموزه‌های اسلامی توقعات حداقلّی و حداکثری در رابطه با آموزش و پرورش فرزندان وجود دارد. پرسش اساسی این است که فواید آگاهی والدین از فرایند فرزندپروری چیست و توقعات (انتظارات) حداقلّی اسلام از والدین در فرایند فرزندپروری کدام است؟ در این پژوهش تلاش می‌شود تا افزون بر تبیین اهمیت آگاهی والدین از فرایند فرزندپروری از دیدگاه اسلام و دانش روانشناسی، به استخراج و استنباط توقعّات اسلام از والدین درباره فرزندپروری پرداخته شود. پژوهش حاضر از روش توصیفی−تحلیلی و اجتهادی بهره برده است که از تتبع و ژرف‌اندیشی و اجتهاد در آموزه‌های اسلامی و آموزه‌های تربیتی−روان‌شناختی می‌توان نتیجه گرفت که توقعات مختلفی از والدین در مورد فرزندپروری وجود دارد. توقعات حداقلّی (نه حداکثری) اسلام در فرایند فرزندپروری عبارت است از: 1. لزوم تعامل مسئولانه با فرزند؛ 2. رعایت اولویت‌ها در فرزندپروری؛
3. بهره‌گیری از تشویق و تنبیه هوشمندانه؛ 4. تأکید بر تحوّل شناختی؛ 5. تقویت خودکنترلی در فرزندان؛ 6. تغافل بجا؛ 7. رفتار صمیمانه با فرزندان؛ 8. رعایت هم‌ترازی با تحولات زیستی و روان‌شناختی فرزندان؛ 9. مدارا و نرم‌کُنشی با فرزندان.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Importance of Being Aware of Parenting Process with an Emphasis on Minimum Educational-Psychological Expectations of Islam from Parents
نویسنده [English]
- Ali Ahmad Panahi
Assistant Professor of Psychology, Research Institute of Hawzah and University
چکیده [English]
In family, one of the most important expectations from parents is to educate children in accordance with moral, social, religious, and cultural norms. In Islamic teachings, there are minimum and maximum expectations about educating children. The key question is: what advantages do parents achieve in being aware of parenting process, and what are minimum expectations of Islam from parents in parenting process? This study attempts to explain the importance of being aware of parenting process from the perspective of Islam and psychology, and to extract the expectations of Islam from parents about parenting. This study applied a descriptive-analytical and Ijtihadi method. Thinking deeply and applying Ijtihad in Islamic and educational-psychological teachings results into a conclusion that parents have different expectations about parenting. The minimum (not maximum) expectations of Islam in parenting process are as follows: 1. the importance of responsible interaction with children; 2. the observance of priorities in parenting; 3. taking advantage of smart encouragement and punishment; 4. putting an emphasis on cognitive change; 5. strengthening self-control in children; 6. appropriate negligence; 7. intimate behavior with children; 8. the observance of alignment with biological and psychological changes; 9. being tolerant of children.
کلیدواژه‌ها [English]
- cognitive change
- parenting
- responsible interaction
- observance of alignment
- appropriate negligence
- minimum expectations
1. قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
2. ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبه‌الله (1404ق)، شرح نهج‌البلاغه، قم: مکتبة آیةالله المرعشی النجفی.
3. ابن‌بابویه، محمد بن على (1413)، من لا یحضره الفقیه، قم: انتشارات اسلامى.
4. ابن‌حیون، نعمان بن محمد مغربى (1385ق) دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، قم: مؤسسة آل‌البیتb.
5. بستانی، فواد (1375)، فرهنگ ابجدی الفبایی عربی−فارسی، تهران: اسلامی.
6. بیهقی، احمدبن‌حسین (1419)، السنن الکبری، بیروت: دارالفکر.
7. پاینده، ابو القاسم (1382)، نهج الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسولn)، تهران: دنیاى دانش.
8. پناهی، علی‌احمد (1396)، «تأثیر آموزه‌های اخلاقی در ارتقای نگرش دینی افراد جامعه»، مجله پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، ش113، ص57−80.
9. پناهی، علی‌احمد (1397)، «اقتضائات اخلاقی کاربرد تشویق و تنبیه در فرزندپروری از چشم‌انداز اسلامی»، فصلنامه اخلاق، ش52، ص31−54.
10. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد (1366)، تصنیف غررالحکم و دررالکلم، قم: دفتر تبلیغات.
11. حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسایل الشیعه، قم: آل‌البیت.
12. حسینی دشتی، مصطفی (1376)، معارف و معاریف، قم: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌البیتb.
13. دادستان، پریرخ (1386)، روانشناسی مرضی تحولی از کودکی تا بزرگسالی، تهران: سمت.
14. دهخدا، علی‌اکبر (1373)، لغت‌نامه، تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
15. رسولی محلاتی، سید‌هاشم (1377)، ترجمه غررالحکم و دررالکلم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
16. شریف الرضى، محمد بن حسین (1414)، نهج‌البلاغة (للصبحی صالح)، قم: هجرت.
17. شعیری، محمد بن محمد (بی‌تا)، جامع الأخبار (للشعیری)، نجف، مطبعة حیدریة.
18. طوسی، محمد بن الحسن (1414)، الأمالی (للطوسی)، قم: دار الثقافة.
19. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1407)، الکافی (ط−الإسلامیة)، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
20. کوفی، محمد بن محمد بن اشعث (بی‌تا)، الجعفریات، تهران: مکتبة نینوی الحدیثة.
21. لارسون، رندی جی و باس، دیوید ام (1395)، روانشناسی شخصیت (حوزه‌های دانش درباره ماهیت انسان)، ترجمه دکتر فرهاد جُمهری و همکاران، تهران: رشد.
22. لیثى واسطى، على بن محمد (1376)، عیون الحکم و المواعظ (للیثی)، قم: دارالحدیث.
23. مجلسی، محمدباقر (1403)، بحارالانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
24. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1387)، پیام امام امیرالمؤمنینg، شرح تازه و جامعی بر نهج‌البلاغه، ج6، چاپ سوم، تهران: انتشارات دارالکتاب الاسلامیه.
25. مکارم شیرازی، ناصر (1377)، اخلاق در قرآن، قم: انتشارات مدرسه امیرالمؤمنینg.
26. هلر، رابرت (1383)، ارتباط مؤثر، ترجمه سیدعلی میرزایی، تهران: ساراگل.
27. هندی، حسام‌الدین (1409)، کنز العمال فی سنن الاقوال والافعال، بیروت: مؤسسة الرسالة.
28. Andrise, c. (2002), Inteaction of parenting styles and attention deficit hyperactivity. disorder child family BehariorTrapy. Vol:21. Pp.37-52.
- 29. Aslan, S. (2011), The analysis of relationship between school bullying, perceived parenting styles and self-esteem in adolescents. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 30, 1798-1800.
30. Bagarozzi, D. A. (2001), Enhancing intimacy in marriage, Branner- Rouledye, Tylor & Forancis group. USA.
31. Bronfenbrenner, U., & Morris, P. A. (2006), The ecology of human development. In W. Damon & R. Lerner (Eds.), Handbook of child psychology (6 th ed.), New York: Wiley.
32. Brunwasser, S.M., Gill ham, J.E., & Kim, E.S. (2009). A met a analytic review of the Penn Resiliency Program's effect on depressive symptoms. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 77, 1042–1054.
33. Cheung, W. (2010), Strain, Self- control, and Gender Diefferences in Delinquency among Chinese Adolescents: Extending General Strain Theory. Sociological Perspectives, Vol (53): 321– 345.
34. Chronis, A. M., Gamble, S. A., Roberts, J. E., & Pelham, W. E. (2004), Cognitivebehavioral depression treatment for mothers of children with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder, Manuscript in preparation.
- 35. Desjardins, J., Zelenski, J., & Coplan, R. (2008), An investigation of maternal personality, parenting styles, and subjective well-being. Personality and Individual Differences, 44, 587-597.
36. Dorros, S., Hanzal, A., & Segrina, Ch. (2008), The big five personality traits and perceptions of touch to intimate and nonintimate body regions. Journal of Research in Personality, 42, 1067-1073.
- 37. Falahati, Hanieh, Samavi, Abdolvahab, Javdan, Moosa. (2014), Studying the Relationship between Parenting Styles and Behavioral Problems in 3 to 6 Years Old Children. American Journal of Life Science Researches. Vol. 2, Issue 1, 186-193.
38. Goodman, S. H., Rouse, M. H., Connell, A. M., Broth, M. R., Hall, C. M., &Heyward, D. (2011), Maternal depression and child psychopathology: A meta-analytic review. Clinical Child and Family Psychology Review, 14, 1–27.
39. Johnson, S. M. (2004), The practice of emotionally focused marital therapy: Creating connection (2nd ed.), Creating connection (2nd ed.), New York: Brunner/ Routledge.
40. Lee, P. C., Niew, W. I., Yang, H. J, Chin-hung Chen, V., & Lin, K. C. (2012), A meta-analysis of behavioral parent training for children with attention deficit hyperactivity disorder. Research in Developmental Disabilities, 33, 2040-2049.
- 41. Lieb, R., Wittchen, H., Hofler, Ml., Stat, D., Fuetsch, M. , Stein, M. , & Merikangas, K. (2007), Parental psychopathology, parenting styles and the risk of social phobia in offspring, Archives of General Psychiatry, 57, 859-866.
42. Mccleland, M., Morrison, F. (2003), the emergency of learning related social skills in preschool children, Early childhood research Quarterly, 18, 206-224.
- 43. Raudino, A., Fergusson, D. M., & Horwood, L. J. (2013), The quality of parent/child relationships in adolescence is associated with poor adult psychosocial adjustment. Journal of Adolescence, 36 (2), 331-340.
- 44. Renner, L. M. (2012), Single types of family violence victimization and externalizing behaviors among children and adolescents. Journal of Family, 27, 177-186.
- 45. Santrock, John W. (2011), Life-span development, Published by McGraw-Hill, an imprint of The McGraw-Hill Companies, Avenue of the Americas, New York, Schaufeli, W. B.
- 46. Spector, P. (2006), Industerial and Organizational Psychology, New York: John Wiley & Sons, Inc.
47. Sternberg, J. R. (2011), A review of the relationship among parenting practices, parenting style, and adolescent school achievement, Educational Psychology Review, 17, 120-146.
48. Strong, Bryan, Christine De Vault. (2007), The Mariage And Family Experience Intimate Ralationship In A Changing.
- 49. Vanderhasselt, M. A. and De Raedt, R. (2012), How Ruminative Thinking Styles Lead to Dysfunctional Cognitions: Evidence From, Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 43, 910-914.
50. Vera, P. Eliseo & Moon. Byongook. (2013), An Empirical Test of Low Self-control Theory among Hispanic Youths. Youth Violence and Juvenile Justice. Vol (11): 179-193.
51. Wilson, L. C., Rholes, W. S., Simpson, J. A., & Trans,S. (2007). Labor, delivery, and early parenthood: An attachment theory perspective. Personality and Social Psychology Bulletin, 33, 505-518.
)