ساخت و اعتباریابی پرسشنامه سنجش مرزهای روان‌شناختی خانواده بر اساس قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری روانشناسی و عضو گروه روانشناسی، مجتمع آموزش عالی علوم انسانی اسلامی، جامعه المصطفی

2 مدیر گروه روانشناسی مجتمع آموزش عالی غلوم انسانی اسلامی / جامعه المصطفی العالمیه

3 دانشیار فقه و اصول و هیدت علمی جامعه المصطفی العالمیه

4 استادیار گروه روان‌شناسی مجتمع علوم انسانی اسلامی جامعة المصطفی العالمیه

چکیده

پژوهش حاضر با هدف ساخت و اعتباریابی پرسشنامه سنجش مرزهای روان‎شناختی خانواده [1](H.FBQ) براساس قرآن کریم انجام شد. مرزهای خانواده به روش اجتهاد دینی−روان‌شناختی از آیات قرآن کریم و روایات تفسیری ذیل آنها استخراج و ارائه گردید. الگوی نهایی شامل 5 مرز مرتبه اول، 15 مرز مرتبه دوم و 64 مرز مرتبه سوم است. براساس مرزهای استخراج‌شده، پرسشنامه طراحی شد. روایی محتوایی گویه‎ها را کارشناسان براساس CVI و CVR تایید کردند و پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه شد. پایایی کل پرسشنامه 975/0، مرز‎های عام 884/0، مرزهای زوجینی 92/0، مرزهای والدینی 925/0، مرزهای برادران−خواهران 789/0 و مرزهای بیرونی 761/0 بود. پرسشنامه در نمونه 600 نفری از خانواده‎های شهر قم اجرا شد. نتایج تحلیل عاملی بیانگر تأیید روایی‌سازه برای پنج عامل (مرز) زیربنایی و 164 گویه برای سنجش آنها بود. نتایج مقایسه مرزها بین خانواده‎های معمولی و خانواده‎های در معرض طلاق، مؤید روایی‌سازه و قدرت تفکیک پرسشنامه بین خانواده‎های بهنجار و نابهنجار است. بررسی ویژگی‎های روان‌سنجی پرسشنامه مرزهای خانواده نشان داد که پرسشنامه 164 گویه‎ای از روایی و پایایی مطلوب برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Constructing and Validating a Questionnaire to Assess the Psychological Boundaries of the Family Based on the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • jafar houshyari 1
  • Mohammad Mahdi Safurayee Parizi 2
  • Seyed Hamid Jazayeri 3
  • Hassan Taghian 4
1 Ph.D. in Psychology and Member of the Department of Psychology, Assistant Professor, Higher Education Complex of Islamic Humanities, Al-Mustafa International University
2 Associate Professor, Head of Psychology Department, Higher Education Complex of Islamic Humanities, International Al-Mustafa University
3 Associate Professor of Jurisprudence and Principles, Faculty Member of International Al-Mustafa University
4 Assistant Professor, Department of Psychology, Higher Education Complex of Islamic Humanities, International Al-Mustafa University
چکیده [English]

The purpose of this study was to construct and validate the Family Psychological Boundaries (H.FBQ) questionnaire based on the Holy Quran. The boundaries of the family were extracted and presented from the verses of the Holy Quran and the interpretive narrations below them by the method of religious and psychological Ijtihad. The final pattern includes 5 first-order boundaries, 15 second-order boundaries, and 64 third-order boundaries. A questionnaire was designed based on the extracted boundaries. The content validity of the items was confirmed by experts based on CVI and CVR and the reliability of the questionnaire was calculated by using Cronbach's alpha. The total reliability of the questionnaire was 0.975, general boundaries 0.884, marital boundaries 0.92, parental boundaries 0.925, siblings boundaries 0.789 and outer boundaries 0.761. The questionnaire was administered to a sample of 600 families in Qom. The results of factor analysis showed confirmation of construct validity for five underlying factors (boundaries) and 164 items for measuring them. The results of comparing the boundaries between normal families and families at risk of divorce confirm the validity, construct and resolution of the questionnaire between normal and abnormal families. Examination of psychometric properties of the Family Boundaries Questionnaire showed that the 164-item questionnaire has the desired validity and reliability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • family boundaries
  • inner boundaries
  • external boundaries
  • subsystem
  • questionnaire

مراجع

قرآن کریم (۱۳۷۶)، ترجمه مکارم شیرازی، تهران: دارالقرآن الکریم.
1. آمدی، عبدالواحد (1407)، غررالحکم و دررالحکم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
2. اعرافی، علیرضا (1395)، احکام تربیت فرزند، نگارش سیدنقی موسوی، قم: مؤسسه اشراق و عرفان.
3. افشاری‎نژاد، م؛ ب. ثنایی و م. برجعلی (1393)، مطالعه دیدگاه خانواده درمانی مینوچین براساس تفسیر المیزان: ‎مطالعه کیفی، اولین کنگره ملی روان‎شناسی خانواده گامی در ترسیم الگوی مطلوب خانواده، نمایه در سیویلیکا.
4. پرویزی، سرور؛ خدیجه امینی‌زاده، اکرم ثناگو، سپهوند فریبا سامانی و همکاران (1389)، «تبیین مفهوم خانواده سالم از دیدگاه نوجوانان زنجانی»، دوره 4، بهار و تابستان، ش12−13، ص7−17.
5. تاملیسون، ب. (2015)، راهنمای سنجش خانواده (راهنمای عملی مقدماتی سنجش و مداخله در خانواده)، ترجمه سیداسماعیل مهدوی هرسینی و فرشاد بهاری (1384)، نشر تزکیه.
6. تبریزی، م؛ ش. دیبائیان، م. کاردانی و ف. جعفری (1391)، فرهنگ توصیفی خانواده و خانواده درمانی، تهران: فرا روان.
7. جدیری، جعفر و مسعود جان‎بزرگی (1388)، «ساخت و اعتباریابی مقیاس رضامندی زناشویی اسلامی»، روان‎شناسی و دین، س2، زمستان، ش4، ص41−70.
8. جدیری، جعفر؛ علی فتحی آشتیانی، فرشته موتابی و حمیدرضا حسن‎آبادی (1396)، «اثربخشی زوج درمانی با رویکرد اسلامی بر رضایت زناشویی»، نشریه اسلام و روان‌شناسی، دوره 11، بهار و تابستان، ش20، شماره پیاپی20، ص7−37.
9. حرعاملی، محمد بن حسن (1416)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.
10. دولتخواه، محمد (1392)، ساخت و بررسی ویژگی‎های روان‌سنجی پرسشنامه چندوجهی زوجین با نگرش به منابع اسلامی، پایان‌نامه دکتری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
11. زیمون، ف. ج، کلمنت، ا و اشتیرلین، ه. (2004)، مفاهیم و تئورى‎های کلیدى در خانواده، ترجمه سعید پیرمرادى (1382)، تهران: همام.
12. سراقی، همایون و محمدمهدی صفورایی پاریزی (1398)، «بازتعریف خانواده براساس قرآن و منابع روایی»، پژوهش‎های روان‎شناسی اسلامی، ش2، ص68−98.
13. سرمد، ز. (1384)، آمار استنباطی؛ گزیده‎ای از تحلیل‎های آماری تک متغیری، چ1، تهران: انشارات سمت.
14. شلیپه، آریست فون و شوایتزر، یوخن (2016)، آموزش درمان و مشاوره سیستمی، ترجمه سعید پیرمرادی، (1397)، اصفهان: همام.
15. شیبانی جزری ابن الأثیر، مجد الدین أبو السعادات المبارک (1399)، النهایة فی غریب الحدیث والأثر، بیروت: ‌المکتبة العلمیة.
16. صفورایی‎پاریزی، محمدمهدی (1388)، «ساخت و اعتباریابی پرسشنامه سنجش کارآمدی خانواده از دیدگاه اسلام»، روان‎شناسی و دین، ش5، ص85−108.
17. صفورایی‎پاریزی، محمدمهدی (1388)، شاخص‎های خانواده کارآمد از دیدگاه اسلام و ساخت پرسش‎نامه آن، پایان‌نامه دکتری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
18. فاکر میبدی، محمد (1393)، مبانی تفسیر روایی، چ1، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
19. گلدنبرگ، ایرنه و گلدنبرگ، هربرت (2008)، خانواده درمانی، مترجمان حمیدرضا حسین شاهی برواتی؛ سیامک نقشبندی و الهام ارجمند (1395)، تهران: نشر روان.
20. مجلسی، محمدباقر (1404)، بحار الانوار، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
21. مکارم شیرازی، ناصر (1381)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
22. مینوچین، سالوادور (1974)، خانواده و خانواده درمانی، ترجمه باقر ثنایی (1395)، تهران: امیرکبیر.
23. مینوچین، سالوادور؛ مایکل. پی. ن و وای−ی (2007)، ارزیابی خانواده و زوج‎ها: از سمپتوم تا سیستم، ترجمه آناهیتا خدابخشی کولایی با همکاری اسداله همتی‌منش و علیرضا ملکی‌تبار (1394)، تهران: جاودانه.
24. نیکلز، م. و ریچارد سی. ش. (2006)، خانواده درمانی: مفاهیم و روش‌ها، ترجمه دهقانی (1395)، تهران: دانژه.
25. هوشیاری، جعفر؛ محمدمهدی صفورایی، سیدحمید جزایری و حسن تقیان (1399)، تبیین مرزهای خانواده براساس قرآن کریم و ساخت پرسشنامه سنجش آن، رساله دکتری، قم: مجتمع آموزش عالی علوم انسانی اسلامی، جامعة المصطفی.
26. هومن، حیدرعلی (1390)، تحلیل داده‎‎های چندمتغیری در پژوهش رفتاری، تهران: نشر پیک فرهنگ.
27. هومن، حیدرعلی (1394)، روان‎سنجی کاربردی، انتشارات دانشگاه تهران.
28. Aarafi, A. (2016), Decrees for child educating, Iran, eshragh-erfan.
29. Afshari nejad. S, M. Borjali, M. (2014), Study of Minochin's Family Therapy Perspective Based on Al-Mizan Interpretation: Quality Study.
30. Dolatkhah, M. (2013), Construction and evaluation of psychometric properties of a multifaceted questionnaire of couples with an attitude towards Islamic sources. PhD Thesis, Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute.
31. Faker meibodi, M. (2014), Fundamentals of Narrative Interpretation. Iran, Research Institute of Islamic Culture and Thought.
32. Hooman, H. (2011), Multivariate data analysis in scientific researchMultivariate data.
33. Hooman, H. (2015), Applied psychometrics. Iran, Tehran University.
34. Minuchin, S. (1961), The acting-out child and his family: An approach to family therapy, Paper presented at the William Alanson White Institute, New York.
35. Minuchin S. (1969), Family therapy: Technique or theory? In J. H. Masserman (Ed.), Science and psychoanalysis (Vol. 14), New York: Grune and Stratton.
36. Minuchin S. (1970), The use of an ecological frame‎work in the treatment of a child, Interna‎tional yearbook of child psychiatry (Vol. 1), New York: Wiley.
37. Minuchin S. (1972), Structural family therapy. In G. Caplan (Ed.), American handbook of psy‎chiatry (Vol. 2). NewYork: Basic Books.
38. Minuchin, S. (1974), Families and Family therapy, Cambrige: Harward University Press.
39. Minuchin, S. (1991), Theseductions of constructivism. Family Therapy Networker, September/ October. 47-50.
40. Minuchin, S. (1998),Where is the family in narrative family therapy? Journal of Marital and family therapy, 24, 397- 403.
41. Minuchin, S, Fishman, H. (1980),  Family therapy techniques, Iran, Roshd.
42. Minuchin, S. (1974), Family and Family Therapy. Iran, Amirkabir.
43. Minuchin, S. (1980), “Taming monsters” (video. tape), Philadelphia Child Guidance Clinic.
44. Minuchin, S. Rosman, B., & Baker, L. (1978), Psy‎chosomatic families: Anorexia nervosa in context. Cambridge, MA: Harvard Uni‎versity Press.
45. Minuchin, S., & Barcai, A. (1969), Therapeutically in‎duced family crisis, In J. H. Masserman (Ed.), Science and psychoanalysis (Vol. 14). New York: Grune and Stratton.
46. Minuchin, S. & Fishman, H. C. (1979), The psycho‎somatic family in child psychiatry, Journal of the American Academy of Child Psychi‎atry, 18, 1,76-90.
47. Minuchin, S., & Fishman, H. C. (1981), Family ther‎apy techniques. Cambridge, MA: Harvard University Press.
48. Minuchin, S., & Montalvo, B. (1966), An approach for diagnosis of the low socioeconomic family, American Psychiatric Research Report, 20.
49. Minuchin, S., & Montalvo, B. (1967), Techniques for working with disorganized low socioeco‎nomic families, American Journal of Or‎thopsychiatry, 37, 380 – 387.
50. Minuchin, S., (1991), The seduction of constructiveism, The Family Networker, 15 (5), 47- 50.
51. Minuchin, S., and Nichols, M.P. (1993), Family healing: Tales of hope and renewal from family therapy. New York: Free Press.
52. Minuchin, S., Baker, L. (1975), Rosman, B., Lieb‎man, R., Milman, L. & Todd, T. C. A. con‎ceptual model of psychosomatic illness in children, The Archives of General Psychi‎atry, 32, 1031—1038.
53. Minuchin, S., Baker, L., Liebman, R., Mil‎man, L., Rosman, B. & Todd, T. (1973), Anorexia nervosa: Successful application of a family approach, Pediatric Research, 7, 294.
54. Minuchin, S., Montalvo, B. Guerney, B. G. Rosman, B. L., & Schumer, F. (1967), Families of the slums, New York: Basic Books.
55. Minuchin, Salvador. Nichols, Michael P. Lee, Wai-Yung (2007), Assessing families and couples: from symptom to system, Iran, Javedaneh.
56. Nahj-al-balagheh (2008), Translated & explained by Feyz-ol-eslam. Iran, Faqih.
57. Nichols, Michael, P. Schwartz, Richard, C. (2006), Family therapy : concepts and methods ,7th ed. Iran, Danjeh.
58. Safooraee parizi, M. (2009), Characteristics of an efficient family from the perspective of Islam and the construction of a questionnaire, PhD Thesis, Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute.
59. Safooraee parizi, M. (2009), Construction and validation of a questionnaire to measure family efficiency from the perspective of Islam, Psychology & religion. 5, p. 85-108.
60. Sarmad, Z. (2005), Inferential statistics: selected topics in univariate analyses, Iran, Samt.
61. Schlippe, Arist von. Schweitzer, Jochen (2012), Lehrbuch der systemischen Therapie und Beratung, Iran, Homam.
62. Simon, Fritz, B. & Clement, Ulrich, Stierlin, Helm (2004), Die Sprache der Familientherapie. Ein Vokabular: Kritischer Überblick und Integration systemtherapeutischer Begriffe, Konzepte und Methoden, Iran, Homam.
63. Tabrizi, M. Dibaeeian, Sh. Kardani, M. Jafari, F. (2012), The dictionary of family & family therapy, Iran, Fararavan.
64. The Holy Quran (1997), Translated by Makarem Shirazi, Iran, Dar-ol- Quran Karim.
65. Thomlison, B. (2015), Family assessment handbook: an introduction and practical guide to family assessment, Iran, Tazkieh Publishing House.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار