طراحی بسته آموزشی شادکامی اسلامی و امکان‌سنجی آن بر ابعاد تاب‌آوری روانی زوجین با تعارض زناشویی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه روان‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران.

4 استادیار گروه روان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

چکیده

در جامعه دینی ایران، به‌کارگیری مداخلات روان‌شناختی ایرانی−اسلامی برای زوجین دارای تعارضات زناشویی مورد غفلت قرار گرفته است؛ بر این اساس پژوهش حاضر با هدف طراحی بسته آموزشی شادکامی اسلامی و امکان‌سنجی آن بر ابعاد تاب‌آوری روانی زوجین دارای تعارض زناشویی انجام گرفت. روش پژوهش حاضر در بخش کیفی، تحلیل مضمون به روش استقرایی و در قسمت کمّی ‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون−پس‌آزمون با گروه گواه و دوره پیگیری دوماهه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل زوجین دارای تعارض زناشویی مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره شرق تهران در شش ماهه اول سال 1399 بود. در این پژوهش تعداد 26 زوج با روش نمونه‌گیری غیرتصادفی هدفمند انتخاب و با گمارش تصادفی در گروه‌های آزمایش (28 نفر) و گواه (24 نفر) جایدهی شدند. گروه‌ آزمایش مداخله بسته آموزش شادکامی اسلامی (هشت جلسه) را در دو ماه دریافت کردند. پرسشنامه‌های مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه تعارض زناشویی (براتی و ثنایی، 1375) و پرسشنامه تاب‌آوری روانی (کانر و دیویدسون، 2003) بود. داده‌های حاصل از پژوهش به شیوه تحلیل واریانس آمیخته مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بسته آموزش شادکامی اسلامی از نظر متخصصان دارای روایی محتوایی و اجرایی مناسب است؛ همچنین یافته‌ها بیانگر آن بود که آموزش شادکامی اسلامی بر ابعاد تاب‌آوری روانی زوجین دارای تعارض زناشویی مؤثر می‌باشد (0001/0>p) و در حالی‌که این مداخله تنها بر زیرمقیاس تأثیرات معنوی اثر معناداری نداشت. براساس یافته‌های حاصل از پژوهش حاضر، آموزش شادکامی اسلامی با بهره‌گیری از ایجاد ارتباط امن، حمایت‌کننده و همدلانه، آموزش مفهوم بخشش، توجه به پیامدهای مثبت صبر و شناسایی توانمندی و استعدادهای ذاتی زوجین در دسترسی به شادکامی می‌تواند به‌عنوان روشی کارآمد در جهت بهبود تاب‌آوری زوجین مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Designing an Educational Package of Islamic Happiness and Its Feasibility in the Dimensions of Psychological Resilience of Couples with Marital Conflicts

نویسندگان [English]

  • azam Zare Mirak abad 1
  • reza ghorban jahromi 2
  • Molouk khademi Ashkzari 3
  • Kamran Sheivandi cholicheh 4
1 PhD Student in Educational Psychology, Research Sciences Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Psychology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3 Associate Professor, Department of Educational psychology, Alzahra university, Tehran, Iran.
4 Assistant Professor, Department of Psychology, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

In religious society of Iran, the use of Iranian-Islamic psychological interventions for couples with marital conflicts has been ignored; thus, the present research was conducted with the aim of designing an educational package of Islamic happiness and its feasibility in the dimensions of psychological resilience of couples with marital conflicts. In the qualitative phase, the theme analysis by inductive method, and in the quantitative phase, a quasi-experimental method with a pretest-posttest design and with a control group and a two-month follow-up phase was applied. The population included couples with marital conflicts referring to the counseling centers in the east of Tehran during the first six months of 2020. In this research, 26 couples were purposefully selected and randomly placed in the test group (28 people) and in the control group (24 people). The test group received eight sessions of an educational package of Islamic happiness for two months. The questionnaires of marital conflict (Barati and Sanaei, 1996) and psychological resilience (Conner and Davidson, 2003) were applied. The data were analyzed with mixed ANOVA. The results showed that, according to the experts' view, the educational package of Islamic happiness has an appropriate content and execution validity. In addition, the education of Islamic happiness influences the dimensions of psychological resilience of couples with marital conflicts (P<0.0001), while this intervention does not have any significant influence on just the subscale of spiritual effects. Based on the findings of this research, the education of Islamic happiness can be used as an efficient method to improve the resilience of couples by taking advantage of creating a safe, supportive, and empathetic relationship, educating the concept of forgiveness, paying attention to the positive consequences of patience, and identifying the inherent abilities and talents of couples in reaching happiness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • resilience
  • marital conflict
  • Islamic happiness

مراجع

  1. بارکزایی، ف.؛ ع. نویدیان و ن. رضایی (1399)، «تأثیر برنامه آموزش شادکامی فوردایس بر افسردگی مادران نوزادان نارس بستری در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان»، نشریه پرستاری ایران، س33، ش124، ص1−12.
  2. براتی[z1] ، ط و ب. ثنایی (1375)، پرسشنامه تعارض زناشویی، مقیاس‌های سنجش خانواده و ازدواج، تهران: مؤسسه انتشارات بعثت، ص55-58.
  3. بیداری، ف.؛ آ. امیرخرایی، ا. زارعی و ک. کرامتی (1400)، «اثربخشی ایماگوتراپی بر کمال‌گرایی و نگرش‌های ناکارآمد زنان دارای تعارض زناشویی با طرحواره‌های ناسازگار اولیه»، مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، س64، ش3، ص213−2224.
  4. پسندیده، ع. (1390)، «نظریه توحید در شادکامی»، فصلنامه روان‌شناسی و دین، س4، ش3، ص1−30.
  5. پوررحیمی مرنی، م.؛ ح. احدی، پ. عسگری، و س. بختیارپور (1394)، «اثربخشی آموزش شادکامی فوردایس بر راهبردهای مقابله‌ای، کیفیت زندگی و خوش‌بینی دانشجویان دختر»، زن و جامعه، س6، ش3، ص25−40.
  6. ثنایی[z2] ، ب (1379)، مقیاس‌های سنجش خانواده و ازدواج، تهران: مؤسسه انتشارات بعثت.
  7. حسین ثابت، ف. و م. مؤمنی‌پور (1394)، «رابطه میزان عمل به باورهای دینی و جهت‌گیری مذهبی با شادکامی در دانشجویان دختر»، فصلنامه روان‌شناسی و دین، س8، ش3، ص145−159.
  8. حمیدی سردرود، م.؛ س. طباطبائی و ب. صمدی‌راد (1398)، «اثربخشی آموزش شادکامی مبتنی بر مدل فوردایس بر راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و فرسودگی شغلی کارکنان پزشکی قانونی»، مجله علمی پزشکی قانونی، س25، ش4، ص193−199.
  9. خاکپور، م.؛ ح. نجات، ف. کریمیان، م. مهرآفرید، س. مرتضوی و ت. چناری (1396)، «تأثیر آموزش الگوی شادکامی فوردایس بر نستوهی و سازگاری زناشویی زوجین نابارور»، آموزش پرستاری، س6، ش2، ص41−48.
  10. خدادادی، ج. و ا. کلائی (1399)، «تدوین الگوی مفهومی رضایت از ازدواج در بستر خانواده سالم مبتنی بر بافت فرهنگی»، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، س11، ش41، ص27−60.
  11. خشنود، ق.؛ ن. شایان، ن. بابایی امیری و ج. عاشوری (1394)، «رابطه جهت‌گیری مذهبی، شادکامی، منبع کنترل و راهبردهای مقابله‌ای با سلامت معنوی دانشجویان پرستاری»، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، س4، ش7، ص113−136.
  12. دوائی مرکزی، م.؛ ج. کریمی و ک. گودرزی (1400)، «بررسی اثربخشی مداخلات زوج درمانی مبتنی بر واقعیت درمانی و هیجان مدار بر شادکامی و تاب آوری زوجین»، پژوهش‌های مشاوره، س20، ش77، ص89−121.
  13. دهقانی، م.؛ ن. دیالمه و س. خوش‌صفت (1397)، «تبیین اهداف برنامه درسی مدرسه شاد براساس آموزه‌های اسلامی»، نشریه علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، س6، ش1، ص5−30.
  14. رضاداد، ن.؛ ح. کارشکی و ح.ر. آقامحمدیان شعرباف (1397)، «نقش تعدیل‌کننده جهت گیری مذهبی اسلامی در رابطه مسئولیت‌پذیری چندبعدی با شادکامی دینی متاهلین»، نشریه دین و ارتباطات، س25، ش2، ص71−110.
  15. رئیسی، ز. (1398)، «تأثیر آموزش شادکامی به شیوه شناختی رفتاری فوردایس بر سلامت روان و میزان شادی دانشجویان»، روان پرستاری، س7، ش1، ص19−25.
  16. سلیمی‌نیا، ن.؛ س. امامی‌پور، و. فرزاد و ر. کوچک انتظار (1399)، «تدوین مدل شادکامی براساس هوش معنوی و کیفیت روابط بین فردی با میانجی گری تاب‌آوری و شفقت به خود در دانشجویان»، فصلنامه توسعه آموزش جندی شاپور، س11، ش4، ص616−630.
  17. سوری، ح.؛ ک. امرایی، ق. ناصری‌نیا و ا. مرادنژاد (1399)، «بررسی نقش واسطه‌ای جوعاطفی خانواده در رابطه میان تاب‌آوری و شادکامی در دانش‌آموزان»، فصلنامه خانواده و پژوهش، س۱۷، ش۲، ص33−۵۲.
  18. عباسی، ع.؛ ا. آقایی، ح. ابراهیمی مقدم (1398)، «اثربخشی درمان فراشناختی بر تاب‌آوری افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر»، فصلنامه علوم روانشناختی، س۱۸، ش۷۸، ص۶۹۱−۶۹۸.
  19. علی اکبری دهکردی، م.؛ ع. آقایوسفی و ا. اسلمی (1393)، «بررسی رابطه شادکامی با جهت گیری مذهبی و شخصیت»، فصلنامه مطالعات روان‌شناختی، س10، ش1، ص119−142.
  20. علی‌محمدی، ک. و م. آذربایجانی (1388)، «بررسی رابطه بین شادکامی اسلامی و شادکامی روان شناختی در دانشجویان دانشگاه قم»، فصلنامه روان‌شناسی و دین، س2، ش3، ص7−19.
  21. غفاری، ع. (1399)، «اثربخشی آموزش گروهی راهبردهای مقابله‌ای مبتنی بر آموزه‌های اسلامی بر شادکامی و رضایت از زندگی والدین کودکان مبتلا به ناتوانی‌های یادگیری»، فصلنامه ناتوانی‌های یادگیری، س9، ش3، ص111−132.
  22. قضاوی، ز.؛ ز. مردانی و س. پهلوان‌زاده (1396)، «بررسی تأثیر برنامه آموزش شادکامی فوردایس بر میزان شادکامی پرستاران»، سلامت و مراقبت، س19، ش3، ص117−124.
  23. کاظمیان مقدم، ک. و م. مهرابی‌زاده هنرمند (1388)، «بررسی رابطه نگرش مذهبی با شادکامی و سلامت روانی دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان»، فصلنامه روان‌شناسی و دین، س2، ش4، ص157−169.
  24. کجباف، م.ب.؛ پ. سجادیان، م. کاویانی و ح. انوری (1390)، «رابطه سبک زندگی اسلامی با شادکامی در رضایت از زندگی دانشجویان شهر اصفهان»، فصلنامه روان‌شناسی و دین، س4، ش4، ص61−79.
  25. کریمی‌فر، م.؛ م. روح الامینی، ا. دین‌پرور و ف. سهرابی اسمرود (1395)، «اثربخشی آموزش مؤلفه‌های معنوی بر مؤلفه‌های روانشناسی مثبت در نوجوانان»، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، س4، ش7، ص113−136.
  26. محمدی، م. (1384)، بررسی ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑـﺮ ﺗـﺎب آوری در اﻓـﺮاد در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺳﻮء‌ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد، ﭘﺎﻳﺎن‌ﻧﺎمۀ دﻛﺘﺮی، داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠـﻮم ﺑﻬﺰیستی و ﺗﻮانبخشی، ﺗﻬﺮان.
  27. مظفری، و. (1398)، «اثربخشی شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر تاب‌آوری و کنترل هیجانی همسران جانباز اعصاب و روان»، مجله طب جانباز، س۱۱، ش۲، ص۶۱−۶۶.
  28. مظفری‌نیا، ف.؛ ف. امین شکروی و ع. حیدرنیا (1393)، «رابطه بین سلامت معنوی و شادکامی دانشجویان»، مجله آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران، س2، ش2، ص97−110.
  29. منظری توکلی، ع. و ن. عراقی‌پور (1389)، «بررسی رابطه بین دینداری و شادکامی در بین دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان سال تحصیلی ۱۳۸۹−۱۳۸۸»، فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، س19، ش2، ص19−30.
  30. ییلاق بیگی، م. و غ. منشئی (1390)، «ارتباط آموزش قرآن کریم با شادکامی»، پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن کریم، س2، ش4، ص45−51.
    1. Abbas, J., Aqeel, M., Abbas, J., Shaher, B., Jaffar, A., Sundas, J. & Zhang, W. (2019), The moderating role of social support for marital adjustment, depression, anxiety, and stress: Evidence from Pakistani working and nonworking women, Journal of Affective Disorders, 244, 231−238.
    2. Brooks, S., Amlôt, R., Rubin, G.J. & Greenberg, N. (2020), Psychological resilience and post−traumatic growth in disaster−exposed organisations: overview of the literature, BMJ Military Health, 166(1), 52−56.
    3. Chan, K.S. & Leung, D.K. (2020), The Impact of Child Autistic Symptoms on Parental Marital Relationship: Parenting and Coparenting Processes as Mediating Mechanisms, Autism Research, 13(9), 1516−1526.
    4. Cihan, H. & Aydoga, D. (2020), Relational resilience as a protective factor in marital adjustment of couples with cancer: a dyadic model, Neurological Sciences, 33(1), 281−288.
    5. Conner, K.M. & Davidson, J.R.T. (2003), Development of a new resilience scale: The Conner –Davidson Resilience scale (CD− RISC), Depression & Anxiety, 18(2), 36−82.
    6. Deb, S., Thomas, S., Bose, A. & Aswathi, T. (2019), Happiness, meaning, and satisfaction in life as perceived by Indian university students and their association with spirituality, Journal of religion and health, 8, 1−7.
    7. Holder, M.D., Coleman, B. & Wallace, J.M. (2010), Spirituality, religiousness and happiness in children aged 8–12 years, Journal of happiness studies, 11(2), 131−150.
    8. Izadi−Avanji, F. S., Hajibagheri, A. & Azizi Fini, E. (2019), Predict of marital satisfaction based on resilience and mental health among elderlyelderly, SSU_Journals, 27(3), 1361−1371.
    9. Lawrence, E.M., Rogers, R.G., Zajacova, A. & Wadsworth, T. (2019), Marital happiness, marital status, health and longevity, Journal of Happiness Studies, 20(5), 1539−1544.
    10. Li, X., Ye, L., Tian, L., Huo, Y. & Zhou, M. (2020), Infertility−Related stress and life satisfaction among chinese infertile women: a moderated mediation model of marital satisfaction and resilience, Sex Roles, 82 (1−2), 44−52.
    11. Masten, A.S., Lucke, C.M., Nelson, K.M. & Stallworthy, I.C. (2021), Resilience in development and psychopathology: Multisystem perspectives, Annual Review of Clinical Psychology, 17, 521−549.
    12. Pandya, S.P. (2017), Spirituality, Happiness and Psychological Well−being in 13−to 15−year olds: A Cross−country Longitudinal RCT Study, Journal of Pastoral Care & Counseling, 71(1), 12−26.
    13. Pinar, S.E., Yildirim, G. & Sayin, N. (2018), Investigating the psychological resilience, self−confidence and problem−solving skills of midwife candidates, Nurse education today, 64, 144−149.
    14. Rajput, N.R. (2017), Marital adjustment and happiness, The International Journal of Indian Psychology, 5(1), 116−123.
    15. Thomas, J.N., Alper, B.A. & Gleason, S.A. (2017), Anti−pornography narratives as self−fulfilling prophecies: Religious variation in the effect that pornography viewing has on the marital happiness of husbands, Review of Religious Research, 59(4), 471−497.
    16. Wade, J.B., Hayes, R.B., Wade, J.H., Bekenstein, J.W., Williams, K.D. & Bajaj, J.S. (2018), Associations between religiosity, spirituality and happiness among adults living with neurological illness, Geriatrics, 3(3), 35−41.
    17. Wilson, S.J., Andridge, R., Peng, J., Bailey, B.E., Malarkey, W.B. & Kiecolt−Glaser, J.K. (2017), Thoughts after marital conflict and punch biopsy wounds: Age−graded pathways to healing, Psychoneuroendocrinology, 85, 6−13.
    18. Yu, K. (2021), Why do we resolve marital conflicts the way we do? Self−construals, marital conflict resolution strategies and marital satisfaction in Japan and South Korea, Asian Journals of Social Psychology, 24(2), 59−68.

 

 [z1]///

 [z2]///

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار